İstanbul’da Dolmabahçe Sarayında toplanan Birinci Türk Dil Kurultayının açılış günü olan 26 Eylül, Dil Bayramı olarak kutlanmaktadır.

Çağdaş Türkiye Cumhuriyeti’nin en önemli kültür kurumlarından biri olan Türk Dil Kurumu, 12 Temmuz 1932’de kurulmuştu. Yeni Türkiye Cumhuriyeti’nde dil ve tarih, Atatürk’ün en çok önem verdiği olgulardı.

Önce 1931’de Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti kuruldu. Uluslaşmanın en önemli temellerinden bir diğeri de dil idi. Bunun bilincinde olan ulu önder Atatürk, 11 Temmuz 1932 gecesi sofrasında bulunanlara “Dil işlerini düşünmek zamanı gelmiştir. Ne dersiniz?” diye sorar. Oradakilerin bu düşünceye katılması üzerine “Öyle ise Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti gibi bir de ona kardeş bir dil cemiyeti kuralım. Adı Türk Dili Tetkik Cemiyeti olsun.” diyerek Türk Dil Kurumunun temellerini atar. Ertesi gün Samih Rifat, Ruşen Eşref, Celâl Sahir ve Yakup Kadri İçişleri Bakanlığına başvururlar. Sonradan adı Türk Dil Kurumuna çevrilecek olan Türk Dili Tetkik Cemiyeti kurulur.

Atatürk'ün kendisi de Türk dili üzerindeki yerli ve yabancı araştırmaları inceleyerek, dönemindeki bilginleri Türk dili üzerinde araştırmalar yapmaya yönlendirmiştir. Nitekim Türk dilinin en eski anıtları olan Göktürk yazılı metinlerin ilk iki cildi onun sağlığında yayımlanmış; 1940'larda yayın hayatına çıkabilen Divanü Lügati't-Türk, Kutadgu Bilig gibi yapıtlar üzerinde de yine onun sağlığında çalışılmaya başlanmıştır. Daha sonra birçok cilt hâlinde ortaya çıkacak olan Tarama ve Derleme Sözlüğü'yle ilgili çalışmalar da Atatürk'ün sağlığında başlamıştır. Tarama Sözlüğü, 13. yüzyılda başlayan Batı Türkçesinin eski eserlerinin taranmasıyla; Derleme Sözlüğü, Anadolu ağızlarında kullanılan kelimelerin derlenmesiyle oluşturulmuş büyük sözlüklerdir. Çağdaş Türkçenin dilbilgisi, sözlüğü, yazımı ve terimleriyle ilgili çalışmalar da Atatürk tarafından ilgiyle izlenmiştir.

Cemiyetin kuruluşuyla birlikte başlayan çalışmalar sürerken, Türk Dil Kurultayının hazırlıkları da başlamıştır.

26 Eylül 1932 günü, Dolmabahçe Sarayı’nın “Muayede (Bayramlaşma) Salonu”nda Birinci Türk Dili Kurultayı toplanır. Sadece dil bilimcilerin değil, yazarların, şairlerin, öğretmenlerin, gazetecilerin, Türkçeyi en saf, en sade ve katışıksız konuştuğuna inanılan köylülerin, yani tüm Türkçe gönüllülerinin davet edildiği Kurultay’ın açılışına üç bin kişi tanıklık eder.

Düzenlenişiyle, sonuçlarıyla Türk dilinin bayramı niteliğini taşıyan Kurultay’da yaşanan coşkunun gelecek nesillere aktarılması düşüncesiyle Halit Fahri’nin (Ozansoy), 26 Eylül’ün Dil Bayramı olarak kutlanması yönünde verdiği önerge Kurultay üyelerince oy birliği ile kabul edilir. Böylece 26 Eylül Dil Bayramı, Türk dili tarihinin en anlamlı günlerinden biri olarak gelenekselleşir.

Avrupa Konseyi de 2001 yılında Türkiye’nin önerisiyle 26 Eylül gününü Avrupa Dil Günü ilan etmiştir. Böylece Dil Bayramımız evrensel boyut da kazanır.

Türkçenin gelişmesi, özleşmesi, zenginleşmesi yolunda Türk Dil Kurultaylarının çok önemli yeri vardır.

Ulusal duygu ile dil arasındaki bağ çok güçlüdür. Dilin ulusal ve zengin olması, ulusal duygunun gelişmesinde başlıca etkendir. Türk dili, dillerin en zenginlerindendir; yeter ki bu dil, bilinçle işlensin.  Mustafa Kemal ATATÜRK (2 Eylül 1932)

25 EYLÜL

1925- İstanbul'da, tulumbacı teşkilatı yerine, modern motorlu itfaiye teşkilatı kuruldu.

1956- İstanbul'da geniş çaplı istimlâk çalışmaları başlatıldı.

1960- Yassıada'da tutuklu bulunan eski Cumhurbaşkanı Celal Bayar, kemeriyle intihar girişiminde bulundu.

Bayar, nöbetçi teğmen tarafından kurtarıldı.

1974- Bilim adamları, aerosol spreylerin ozon tabakasını tahrip ettiği konusunda uyarıda bulundu.

1982- Türkiye'nin ilk kadın büyükelçisi Filiz Dinçmen, Amsterdam'da görevine başladı.

2001- Tekel'in Küba ile ortak kurduğu TEKA Puro Fabrikası İstanbul'da açıldı.

2012- Türk halk müziği bestecisi, söz yazarı ve yorumcusu Neşet Ertaş vefat etti.

2017- Kuzey Irak’ta,  Barzani’nin kontrolündeki Irak Kürt Bölgesel Yönetimince bağımsızlık referandumu yapıldı.

26 EYLÜL

1907- Yeni Zelanda, İngiltere'den bağımsızlığını ilan etti.

1932- Türk Dili Tetkik Cemiyeti'nin düzenlediği Dil Bayramı kutlandı.

1961- Orgeneral Cemal Gürsel, Cumhurbaşkanı seçildi.

1980- Paris Büyükelçiliğinin basın danışmanı Selçuk Bakkalbaşı, Ermeni teröristlerin düzenlediği silahlı saldırıda yaralandı.

1999- Devlet İstatistik Enstitüsü, 17 Ağustos depreminin konutlara 2,1 milyar dolar hasar verdiğini açıkladı.

27 EYLÜL

1914- İngiliz savaş gemileri, Çanakkale Boğazı'nı abluka altına aldı.

1919- Birinci Bozkır ayaklanması.

1922- Yunan kralı I. Konstantin Anadolu yenilgisi sonrası tahtını terk etmek zorunda kaldı.

1961- Suriye'de askeri darbe oldu. Yeni hükümet, Birleşik Arap Cumhuriyeti'nden ayrıldığını ilan etti. Türkiye, Suriye'nin yeni hükümetini tanıdı.

1971- Türk-İran demiryolu hattı, Van feribot iskelesinde düzenlenen törenle açıldı.

1973- Seçim gezisi için Isparta'ya gelen CHP Genel Başkanı Bülent Ecevit'e taş ve şişe atıldı.

2000- Zorunlu Deprem Sigortası uygulaması başlatıldı.

2003- TÜBİTAK-BİLTEN tarafından teknoloji transferiyle üretilen Türkiye'nin ilk mini gözlem uydusu BİLSAT, Rusya'dan uzaya gönderildi.

28 EYLÜL

1924- Nasturi isyanı çıktı.

1950- BM emrine verilen Kore Birliği, Türkiye'den yola çıktı. Birlik, önce özel trenlerle İskenderun'a nakledildi; buradan da gemilerle Kore'ye doğru hareket etti.

1965- İstanbul Kız Kulesi, Milli Savunma Bakanlığı'na devredildi.

1982- Halk arasında Banker Kastelli diye anılan Abidin Cevher Özden, Tunus'ta yakalandıktan sonra Türkiye'ye getirilerek tutuklandı.

29 EYLÜL

1920- Sarıkamış, Ermenilerden geri alındı.

1923- Filistin'de İngiliz mandası resmen yürürlüğe girdi.

1937- Çin'de, Japon tehdidine karşı güçler birleştiriliyor. Milliyetçi General Çan Kay Şek ile komünist önder Mao Zedong birlikte davranma kararı aldılar.

1960- Demokrat Parti kapatıldı.

1992- Hakkâri’nin Şemdinli ilçesi Derecik Jandarma Karakoluna saldıran teröristlerden 200'ü öldürüldü.

30 EYLÜL

1930- İlk sivil pilotlarımızdan Vecihi Bey, kendi yaptığı uçağıyla Göztepe'den Yeşilköy'e uçtu.

1960- Devlet Planlama Teşkilatı kuruldu.

1978- Başbakan Bülent Ecevit, ilk ''Köy-Kent'' uygulamasını Bolu'nun Mudurnu ilçesine bağlı Taşkesti köyünde başlattı.

1999- Eski milli eğitim, kültür bakanlarından Bolu milletvekili Avni Akyol, kalp krizi sonucu vefat etti.

2017- Türkiye'nin 50 milyon dolar harcayarak Somali'nin başkenti Mogadişu’da inşa ettiği Türkiye'nin en büyük askeri üssü, Genelkurmay Başkanı Org. Hulusi Akar’ın katılımıyla açıldı. Üsse 200 Türk askeri konuşlanacak.

01 EKİM

1918- Şam, Arapların da yardımıyla, İngilizlerin eline geçti.

1919- Damat Ferit Paşa hükümeti istifa etti.

1920- Milli Kuvvetler, Kağızman'ı geri aldı.

1949- Mao Zedong önderliğinde Çin Halk Cumhuriyeti kuruldu. Mao, Çin Halk Cumhuriyeti'nin ilk başkanı seçildi.

1951- Hava Harp Okulu açıldı.

1963- Cezayir Devlet Başkanı Ahmet Bin Bella, ülkede Fransızlara ait tüm toprakların kamulaştırılması emrini

verdi.

1972- Boksör Cemal Kamacı, 63,5 kiloda Avrupa Şampiyonu oldu.

1985- İsrail güçlerinin, Tunus'taki Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ) bürolarına düzenlediği hava saldırısında 68 kişi öldü.

1992- Bitlis'in merkeze bağlı Cevizdalı köyüne saldıran teröristler, aralarında çocuk ve kadınların da bulunduğu

37 kişiyi öldürdü, 20 kişiyi yaraladı, 13 korucuyu kaçırdı.

1998- Terör örgütüne destek veren, elebaşını barındıran Suriye'ye karşı, önce Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Atilla Ateş, ardından Başbakan Mesut Yılmaz, uyarılarda bulundu. Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel, TBMM'nin yeni yasama yılı açılışındaki konuşmasında: ''Sabrımız taşmak üzeredir'' dedi.