Yıl 1942. Dünya, 50 milyon insanın ölümüyle son bulacak, tarihin en kanlı savaşının, II. Dünya Savaşının ortasındaydı. Türkiye, bu küresel kıyımın dışında kalma çabası içindeydi.
Eksikleri bulunan Türk ordusunun takviye edilmesi, olası savaşa karşı silahlı tarafsızlık politikası benimsenmesi gibi çeşitli stratejiler geliştirilmesinin yanı sıra, bu dönemde halkın besin ihtiyacının giderilmesi de önemli bir mesele haline gelmişti.
- Dünya Savaşı da, koşulları itibariyle ilkine benzemekteydi. Her ne kadar Türkiye savaşa dâhil olmasa da tüm etkilerini derinden hissetmekteydi.
1940 yılında çıkarılan Milli Koruma Kanunu’nun verdiği yetkiye dayanarak hükümet piyasayı denetleme yoluna gitmişti. Bu kez de birden bire asker sayısında artış yaşanması ve ağırlıklı grubunu zirai mesleklerde çalışan erkeklerin oluşturması zirai üretimde azalmaya neden olmuştu.
Savaş yıllarında Türkiye’deki buğday üretimi peyderpey azalmış, açık hissedilir ölçüye erişmişti. Yalnızca askere alımların değil, aynı zamanda tarımda kullanılan katır, eşek gibi yük hayvanlarına orduda ihtiyaç duyulması da üretimi doğrudan etkilemişti. Savaş yılları, özellikle de 1942 yılı ülke ve halk için çok zor günler getirmişti.
Bu nedenle, ülkedeki ekmek tüketimini ciddî bir şekilde kontrol altında tutmak zorunluluğu ortaya çıkmıştı.
Tabii bir de ekmek karaborsasını engellemek, bazı kişilerin ihtiyaçlarından fazlasını alarak ekmek ziyanına yol açmalarını önlemekti.
Türkiye, savaş ekonomisi uygulamak zorunda kalmıştı.
Savaş boyunca yarı seferberlik havası zorunlu olarak sürdürülmüş, yetişkin nüfusunun uzun dönem askere alınması, üretim hacminde düşmelere neden olmuştu. Savaş öncesinde başlayan planlama çalışmaları ve sanayi yatırım programları, savunma harcamalarının bütçeye egemen olması nedeniyle ertelenmiş, bu yıllarda yeni yatırımlara girişmek yerine mevcut yatırımlarının korunup işletilmesi temel politika olarak benimsenmişti.
Tarımsal üretimin yarı yarıya düştüğü koşullarda ekmek, 2. Refik Saydam hükümeti tarafından karneye bağlanmıştı. Ekmek karnesi uygulamasıyla birlikte, Bakanlığın hububat tasarrufu için tasarladığı 2 önlem söz konusuydu. Bunlardan ilki ekmeğin randımanını yükseltmek, diğeri de ekmek yapılacak buğdayın içerisine belli bir miktarda çavdar eklemekti.
Ekmek karnesi uygulaması, o günün koşullarında kaçınılmaz olarak alınması gereken bir önlemdi.
Ekmeğin karneyle satılması II. Dünya Savaşı yıllarında yalnızca Türkiye’de değil, dünyanın çeşitli ülkelerinde de zorunlu hale gelmişti. Bu ülkelerden birisi de savaşın amiral gemisi Almanya idi. Uygulama, Almanya ile birlikte Macaristan ve Fransa gibi ülkelerde de söz konusu olmuştu.
Ekmeğin karneye bağlanmasındaki amaç, un tüketimini kontrol altına almaktı. Her evin reisi, mahalle muhtarına başvurarak, evdeki kişi sayısı kadar karne alırdı.
Kişi başına tahsis edilen ekmek miktarı 375 gramdı. 7 yaşına kadar olan çocuklara bunun yarısı (187,5 gram), ağır işçiler için de bir misli ekmek verilecekti (750 gram). O zamanlar fırınlar genellikle ’somun’ denen yuvarlak ekmek çıkartmaktaydılar. Fırıncı elindeki bıçakla ekmeği ortasından keserek ikiye ayırırdı.
Ekmek karnesi uygulaması süresince çeşitli sıkıntılarla da karşılaşıldı. Fırıncı, tatlıcı gibi bazı meslek grupları ve fiyat şişkinliğine neden olan bakkallar uygulamanın önünde engel teşkil ettiler.
13 Ocak 1942′de başlayan ve 1946 yılında son bulan ‘ekmek karnesi günleri’ bu zorlukların adeta bir sembolü oldu.
09 OCAK
1936- Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi, Atatürk'ün de katıldığı törenle öğrenime başladı.
1991- Toplu taşım araçlarında sigara içilmesi ve tütün mamullerinin reklâmının yapılması yasaklandı.
1996- Sabancı Holding Yönetim Kurulu Üyesi Özdemir Sabancı, Toyotasa Genel Müdürü Haluk Görgün ve sekreter Nilgün Hasefe, Sabancı Center'da vurularak öldürüldü. Olayı terör örgütü DHKP-C üstlendi.
2003- Aile mahkemeleri kuruldu.
2007- Irak'a giden Türk işçileri taşıyan Moldova tescilli uçak, Bağdat'ta piste 200 metre kala yere çakıldı. Kazada aralarında Türk işçiler ve uçak mürettebatının da bulunduğu 34 kişi öldü, 1 kişi yaralı olarak kurtuldu.
10 OCAK
1920- Ankara'da Hâkimiyet-i Milliye gazetesi kuruldu.
1920- Milletler Cemiyeti kuruldu. ABD, Cemiyete katılmadı.
1921- I. İnönü Zaferi.
1944- Nuri Demirağ'ın fabrikasında üretilen yolcu uçağının uçuş denemesi Yeşilköy'de yapıldı.
1945- Teşrinievvel, teşrinisani, kânunuevvel ve kânunusani aylarının adları, ekim, kasım, aralık ve ocak olarak değiştirildi.
1984- Kürtaj yasallaştı.
2006- İran'ın nükleer programı uluslararası krize yol açtı. Tahran atom bombası sahibi olmak istediği iddialarını reddederken, nükleer programının sivil olduğunu ve programını geliştirmeye devam edeceğini açıkladı.
11 OCAK
1905- Mustafa Kemal kurmay yüzbaşı rütbesiyle Harp Akademisinden mezun oldu.
1920- Konya'da Alaaddin Tepesi'nde toplanan 15 bin kişi işgallere son verilmesini, özgürlük ve adalet özlemlerini dile getiren bir gösteri yaptı.
1939- Aydın'da köylüye toprak dağıtıldı.
1946- Arnavutluk'ta Kral Zogo tahtan indirildi; cumhuriyet ilan edildi.
1997- Başbakan Necmettin Erbakan, tarikat tartışmalarının yoğunlaştığı bir sırada, Başbakanlık Konutu'nda 51 tarikat ve cemaat liderine iftar yemeği verdi.
12 OCAK
1919- İngilizler, Ermeni amaçlarına hizmet etmek üzere Kars'a yerleştiler.
1920- 450 kişilik Ermeni süvari birliği, Antep'in Arapdar köyünde Müslümanlara işkence yaptı.
1921- Çekilen Yunan kuvvetlerini takip harekâtı başladı. Bozüyük ve Söğüt işgalden kurtarıldı.
1952- ABD yönetimi, Marshall Planı çerçevesinde Türkiye'ye 58 milyon dolarlık askeri yardım yapılmasını
onayladı.
1959- Sovyet uzay aracı Luna, güneş çevresindeki yörüngesine yerleşti. Luna yer çekiminden kurtulan ilk
uzay aracı oldu.
2006- Hac farizasını yerine getirmek üzere Mekke yakınlarındaki Mina'da bulunanlardan 364'ü çıkan izdihamda öldü, 300 kadar kişi yaralandı.
13 OCAK
1920- Maraş bölgesinde yerel kuvvetlerle Fransızlar arasında çarpışmalar başladı.
1920- Sultanahmet Meydanı'nda 150 bin kişinin katılımıyla büyük bir miting yapıldı.
1921- Bilecik ve Domaniç Yunanlılardan geri alındı.
1942- ''Ekmek Karnesi'' uygulamasına başlandı.
1986- Savunma Sanayi Müsteşarlığı kuruldu.
1990- Atatürk Barajı'nda su tutulmaya başlandı.
2012- KKTC’nin 1. Cumhurbaşkanı Rauf Denktaş, vefat etti.
14 OCAK
1923- Atatürk’ün annesi Zübeyde Hanım, İzmir'de vefat etti.
1938- Türkiye-Irak-İran-Afganistan arasında imzalanan Sadabad Paktı, TBMM'de onaylandı.
1963- Fransa Cumhurbaşkanı Charles De Gaulle, İngiltere'nin Ortak Pazar'a girmesini reddetti.
1964- Meclis, Ortak Pazar anlaşmasını onayladı.
1998- Türk sanat müziği sanatçısı Safiye Ayla, tedavi gördüğü hastanede vefat etti.
15 OCAK
1919- İngilizler Gaziantep'i İşgal etti.
1919- İngilizler Haydarpaşa İstasyonu'nu etti.
1919- Fransızlar Şark demiryollarını işgal etti.
1949- İmam-hatip kursları açıldı.
1964- III. Londra Konferansı toplandı. İngiltere, Türkiye, Yunanistan ve Kıbrıs hükümetleri ile Kıbrıs Türk ve Rum toplumu liderleri katıldı.
1989- Bülent Ecevit, Demokratik Sol Parti (DSP) Genel Başkanlığı'na seçildi.
1994- Uyuşturucu ve silah kaçakçısı 44 yaşındaki Behçet Cantürk, Sapanca'da yol kenarında ölü bulundu.
2005- Filistin Lideri Yaser Arafat'ın 11 Kasım 2004'te ölmesinin ardından 9 Ocakta devlet başkanı seçilen
Mahmud Abbas, yemin ederek göreve başladı.
2007- İdam edilen devrik Irak lideri Saddam Hüseyin'in üvey kardeşi Barzan İbrahim el Tikriti ile eski Irak devrim mahkemesi başkanı Avad Hamid el Bender, asılarak idam edildi ve Tikrit kentinin Avca köyünde Saddam Hüseyin'in yanına gömüldü.
