(Haber: Oğuzhan Eke) – Anadolu toprakları, I. Dünya Savaşı’nın ardından, düşman kuvvetli tarafından işgal edildi. Ülkenin işgalden kurtarılması için 19 Mayıs 1919’da Samsun’a yola çıkan Gazi Mustafa Kemal Atatürk, bağımsızlık mücadelesinin ateşini yaktı.  Kurtuluş Savaşı zaferiyle bağımsızlığın kazanılması ve 29 Ekim 1923’te Cumhuriyet’in ilan edilmesiyle Anadolu toprakları, Türk yurdu olarak kaldı. Cumhuriyet’in ilanının üzerinden 101 yıl geçti. 1923’te Cumhuriyet’in ilan edilmesinin ardından, 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı olarak kutlanmaya başladı.

Doç. Dr. Erol Evcin de “Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi”nin Şubat 2022 sayısında yayımladığı araştırma makalesi ile 1925 yılından 1938 yılına kadar geçen sürede, Bolu’da gerçekleştirilen Cumhuriyet Bayramı kutlamalarını araştırdı. Makaleye dair bilgi özet bilgi veren Doç. Dr. Erol Evcin, “Atatürk döneminde Bolu merkezi ile Düzce, Gerede, Mudurnu ve Göynük ilçelerinde yapılan Cumhuriyet Bayramı kutlamaları özgün bilgi ve belgeler ışığında incelenmiştir. Bolu halkı; idari ve askerî erkânı, genci yaşlısı, kadını erkeği, öğrencisi öğretmeni, esnafı ve memuru ile bu etkinliklerde hazır bulunmuştur. Cumhuriyet Bayramı’nın Bolu’da her geçen sene daha büyük bir coşku ve heyecan ile kutlandığı görülmektedir” dedi.

“BOLU ŞEHRİ MİLLÎ MÜCADELE’YE CİDDİ KATKI SAĞLAMIŞTI”

Araştırma makalesinde, Bolu’nun milli mücadeleye verdiği desteğe dikkat çekilerek, “Bolu şehri, basını ve kamuoyu ile Millî Mücadele’ye ciddi ölçüde katkı sağlamıştı. Türk milletini nihai zafere taşıyan Batı Cephesi’ne bölge üzerinden yapılan askerî sevkiyât, lojistik destek ve yardımlar da Millî Mücadele’nin başarıyla sonuçlanmasında önemli bir rol oynamıştı. Türlü mücadele ve meşakkatlerin neticesinde, Gazi Mustafa Kemal’in çağdaş medeniyet anlayışının bir ürünü olarak ortaya çıkan cumhuriyet rejimi ile inkılaplar Bolu halkı tarafından benimsenmiş ve desteklenmişti” denildi.

CUMHURİYET’İN İLANI BOLU’DA NASIL KARŞILANDI?

Bolu’da, 29 Ekim 1923’te Cumhuriyet’in ilanına ilişkin yaşananlara dair, “Bu münasebetle Bolu’nun merkezinde ve ilçelerinde de muhtelif kutlama etkinliklerinin düzenlendiği anlaşılmaktadır. Gazi Mustafa Kemal Paşa’ya hem yeni rejimin ilanı hem de cumhur reisi seçilmesi nedeniyle Bolu halkının tebriklerini ve sevgilerini ifade eden telgraflar çekilmişti. Bolu Valisi Fahri, Dertli Gazetesi Müdürü Ali Saib,18 Gerede Belediye Reisi Muharrem, Mudurnu Belediye ve Müdafaa-ı Hukûk Reisi Hakkı,19 Bolu Belediye Reisi Hakkı, Bolu Müftisi Ahmed, Nakibü’l- Eşraf Süreyya, Müdafaa-ı Hukuk Reisi Vekili Mehmed Ali, Eşraftan Tevfik, Muzaffer ve Refik Beyler tebrik telgrafı çeken isimler arasında idi” bilgisi verildi.

1924 YILINDA, BOLU’DA İLK KUTLAMALAR

Cumhuriyet’in ilanının ilk senesinde, Bolu’da çeşitli kutlamalar yapıldı. Bu kapsamda bilgi veren Doç. Dr. Evcin, şu derlemeyi yaptı:

“Bolu ve ilçelerinde de cumhuriyetin ilanını takip eden yıllarda ülkenin geleceğini çok yakından etkileyen bu köklü siyasal değişimin kutlanmasına yönelik olarak muhtelif etkinlikler görülmektedir. Bu bağlamda cumhuriyetin ilanının ilk yıl dönümünde düzenlenen kutlamalar münasebetiyle Bolu Valisi Ali Rıza (Oskay) tarafından Başvekâlete çekilen 29 Ekim 1924 tarihli tebrik telgrafı şu şekilde idi: “Cihan-ı medeniyete karşı halkımızın rüşd ü kemâlini ve azm ü iradesini gösteren cumhuriyet-i milliyyemizin ilanı gününe şeref-i tesadüf eden bugünkü yevm-i mes’udun irfan ordusu ve bütün sünuf halk ve me’mûrîn-i mülkiyye ve askeriyye tarafından namütenahi sürur ve merasim-i fevkâlade ile tebcil edildiği ve 100 pare top endahtıyla selamlandığı arz u tebrikat-ı kalbiyyemize har u samimi-i tazimât ve tebrikatımızı terdif ve takdim eyleriz ferman.”

 Cumhuriyet kutlamaları kapsamında Mudurnu’da gerçekleştirilen bir etkinlikten fotoğraf ve bilgi paylaşıldı:

“29 Ekim 1924 tarihli fotoğrafta görüldüğü üzere Mudurnu Arastası’nda cumhuriyetin yıl dönümü münasebetiyle düzenlenen etkinlikle ülkenin ve milletin saadeti ve refahı için dua edilmişti. Solda askerler, sağda sivil eşraf, ortada Kaymakam Abdurrahman Naili (Boratav) ile Jandarma Karakol Komutanı Neşet Bey yer almaktadır”

Mudurnu'da Cumhuriyet Bayramı 29 Ekim 1924
"Mudurnu'da Cumhuriyet Bayramı 29 Ekim 1924"

BOLU’DA FOTOĞRAFLARLA CUMHURİYET BAYRAMI KUTLAMALARI

Doç. Dr. Evcin tarafından hazırlanan araştırma makalesinde, Bolu’nun çeşitli bölgelerinde gerçekleştirilen Cumhuriyet Bayramı kutlamaları, fotoğraflarla belgelendirildi. 1925 yılından itibaren yapılan kutlamalar ve bunlara dair bilgiler şöyle:

“Mudurnu’da 1926’daki Cumhuriyet Bayramı kutlamalarına ilişkin altta: ‘Mudurnu kasabasının pek mesut bir günü Cumhuriyet Bayramı’dır” ifadesiyle yer alan 29 Ekim 1926 Cuma gününe ait fotoğrafta Mudurnu'da bayram kutlamalarının yapıldığı Ahz-ı Asker Şubesi binası civarındaki Beşkavak mevkii görülmektedir. Mudurnulular kutlamalar sonrasında önde bando olmak üzere Mudurnu Çayı üzerindeki köprüye yönelerek ilçe merkezine doğru yürümüştür. Mülkî ve askerî erkân, öğrenci ve öğretmenler, yöresel giyim ve kuşamları ile kadın ve erkek bütün halk etkinlik münasebetiyle bir araya gelmiştir.”

Mudurnu’da 1926’daki Cumhuriyet Bayramı kutlamaları
"Mudurnu’da 1926’daki Cumhuriyet Bayramı kutlamaları"

“Cumhuriyetin 3. yıl dönümü günlerinde bir hatıra olmak üzere Mudurnu Kız İlk Mektebi önünde çekilen 31 Ekim 1926 tarihli bir fotoğraf görülmektedir. Öğretmen ve öğrenciler kumaştan okul tabelası ve altında Atatürk resmi taşıyan bir çelenk ile bir arada bulunmaktadır”

Mudurnu Kız İlk Mektebi 31 Ekim 1926
"Mudurnu Kız İlk Mektebi 31 Ekim 1926"

 “Cumhuriyet Bayramı’nın 1927’de 4. yıl dönümü kutlaması Mudurnu’da Askerlik Şubesi önünde gerçekleştirilmişti. Beşkavak mevkiinde Ahz-ı Asker Şube binası önünde askerî ve mülki erkân, belediye yetkilileri, memurlar ve münevverler hazır bulunmuştu. Bunun yanı sıra etkinlikte öğretmenleri eşliğinde Mudurnu Erkek İlk Mektebi ve Mudurnu Kız İlk Mektebi öğrencileri de yer almıştı. Bayram büyük bir coşkunluk ve sevinçle kutlanmıştı. Altta bugünün anısına Ahz-ı Asker Şube binası önünde çekilen 29 Ekim 1927 tarihli fotoğraf görülmektedir.”

"1927’de 4. yıl dönümü kutlaması Mudurnu’da Askerlik Şubesi "

“1929’da Göynük’te halk Cumhuriyet Bayramı kutlamalarına büyük bir sevinç içinde iştirak etmişti. Etkinlikler münasebetiyle Kaymakam Osman Bey tarafından günün anlam ve önemini belirten bir nutuk irat edilmişti. Ayrıca halkın yardımı ile yapılan askerlik şubesinin açılma merasimi yapılmıştı.”

CUMHURİYET’İN 8’NCİ YILINDA BOLU’DA BÜYÜK COŞKU

Araştırma makalesinde, Cumhuriyet’in ilanının 8’nci yılı detaylı olarak anlatıldı:

“Bolu halkı Gazi Mustafa Kemal’in eseri olan cumhuriyetin 8. yıl dönümünü de sevinç ve heyecan içinde kutlamıştı. Türk tarihinin bu şerefli günü ve en büyük millî bayramı için Bolu’nun muhtelif mahallerinde ve özellikle belediye meydanlığı ve askerî mahfel önünde büyük birer zafer takı yapılmış ve bunlar elektrik lambalarıyla donatılmıştı. Hükümet konağı, matbaa ve muhasebe-i hususiye binası, hastane, jandarma, posta telgraf ve baytar daireleri çam dalları ve bayraklarla süslenmişti. Çarşıda bütün dükkân ve mağazalara bayraklar asılmış, şehrin her tarafı tezyin edilmişti. Bunlar arasında süslenen Orta Mektep ayrıca dikkat çekmekteydi.

Bolu Kız Muallim Mektebi son sınıf talebelerinden Naime Ali ise Türk Cumhuriyeti’nin Türk’ün en zengin hazinesi olduğunu ifade etmişti. Şehit kanlarıyla sulanan ülkede: ‘Her Türk kalbi bir şehit makberi, her Türk dimağı bir yaldızlı kitabedir.” diyerek cumhuriyete giden yolda çekilen çileleri anlatmıştı. Türk’ü hürriyetine kavuşturan Gazi Mustafa Kemal Paşa’ya candan teşekkürlerini sunmuş, onun Türk milletine hediyesi olan cumhuriyeti korumak suretiyle ona vefa göstermenin her Türk’ün borcu olduğunu vurgulamıştı.

Saat 18 itibariyle gece merasimine başlanmıştı. Orta Mektep izcileri, ilk mektepler, asker, halk ve esnaf tarafından bir fener alayı tertip edilmişti. İlk olarak belediye önünde şenlikler yapılarak İsmet Paşa caddesini takiben Halk Fırkası’na gidilmişti. Burada bir süre kalındıktan sonra şehrin muhtelif semtlerinden tekrar alay karargâhı önüne gelinerek gece yarısına kadar eğlencelere devam edilmişti. Bu büyük ve ulvî günün şerefine birçok hususî ve resmî eğlenceler tertip edilerek halk güzel ve neşeli bir gece geçirmişti”

1932 SENESİ

 “29 Ekim 1932’de aşağıdaki hatıra fotoğrafında görüldüğü üzere bayramı Cumhuriyet İlkokulu önünde kutlayan öğretmen ve öğrencilere Kaymakam Abdurrahman Naili Bey de iştirak etmişti. Arka sırada çevresi bitkilerle süslenmiş Atatürk portresinin iki yanında yer alan öğrenciler ‘Vatandaş, hür ve müstakil Türkiye 9 sene evvel bugün doğdu’ pankartlarını taşımaktaydı

29 Ekim 1932’de  Cumhuriyet İlkokulu
"29 Ekim 1932’de  Cumhuriyet İlkokulu"

 CUMHURİYET’İN 10’UNCU YILI!

 “Cumhuriyet Bayramı 10. Yıl dönümü münasebetiyle bütün ülkede olduğu gibi Bolu’da da içten ve candan bir ilgi ile kutlanmıştı. Kutlamalar vesilesiyle Bolu gazetesinde Bolu’da cumhuriyet döneminde kaydedilen sosyal, kültürel ve iktisadi gelişmeler ayrıntılı bir şekilde halk ile paylaşılmıştı. Kutlamalarda halkevlerinin de etkin bir şekilde yer almaya başlaması da önem arz eden bir konudur. Cumhuriyet etkinlikleri çerçevesinde Bolu Halkevi icra ettiği faaliyetlere dair bir de broşür bastırmıştı. Bu broşürlerin bayram günü halka dağıtıldığı anlaşılmaktadır”

Mudurnu’da da cumhuriyetin 10. yıl dönümü köylerden gelen halkın da iştirakiyle büyük bir sevinç ve tezahürat içinde kutlanmıştı. Radyo vasıtasıyla Gazi Mustafa Kemal’in bayram nutku dinlenmişti.50 Alttaki fotoğrafta görüldüğü üzere caddede fırka erkânından Selim (Sarıbay) Bey tarafından tasarlanan takta ‘İnkılabı Seven Yayar’, ‘Türk’üm Ne Mutlu Bana’ ve ‘Türk İnkılabı Eşsizdir’ yazılı pankartlar yer almıştı”

Mudurnu, Cumhuriyet'in 10'uncu yılı
"Mudurnu, Cumhuriyet'in 10'uncu yılı"
 
“Cumhuriyet Bayramı’nda Süslenen Posta ve Telgraf Binası 1935"

1936 SENESİ

“1936 yılı kutlamalarına ilişkin olarak Matbaa Müdürü Esat Yılmazer Bolu gazetesinde kaleme aldığı makale ile okuyuculara Cumhuriyet Bayramı’nı en büyük millî bayram olarak takdim etmişti. Yılmazer’e göre; bir zamanlar üç kıtada hüküm süren Türk orduları ilerleyen süreçte başarısız bir idari ve askerî yaklaşımın neticesi olarak Birinci Dünya Savaşı’nın akabinde İtilaf devletlerinin esaretine uğramıştı”

 “Bolu şehri baştanbaşa Türk bayrakları ile donanmıştı. 28 Ekim’deki etkinlikler sırasında halk sokaklara dökülerek, parti binası önünde toplanmıştı. Askerî kıtanın, izcilerin ve hususi teşekküllerin de yer aldığı etkinlik İstiklal Marşı ile başlamıştı. Öğrenciler cumhuriyete bağlı kalacaklarına ant içmişler, Halkevi Başkanı Lütfi Gören gençliğin andına coşkulu bir konuşma ile karşılık vermişti. Halkevi bandosu tarafından okulların ve binlerce halkın iştirakiyle “10. Yıl Marşı” okunmuş, halkevi bandosunun millî havaları eşliğinde askerler, öğrenciler, öğretmenler ve halk ile şehir baştanbaşa dolaşılmıştı. O günün gecesinde resmî ve hususi bütün binalar aydınlatılmış, şehrin muhtelif yerlerinde davullar eşliğinde eğlenceler düzenlenmişti”

1937 SENESİ

“1937’deki etkinlikler çerçevesinde davul ve zurna ekipleri hazır bulunmuştu. Yeşilova ve Abant Spor Kulüpleri tarafından Karagözler çayırında muhtelif spor eğlenceleri yapılmıştı. Resmi erkân tarafından merasimle şehitliğe çelenk koyulmuştu. Bolu Halkevi, Cumhuriyet Bayramı kutlamalarında bandosu ve konuşmacılarıyla yer almıştı.”

Bolu’da Cumhuriyetin 13. Yıl Dönümünde Şehitliğe Çelenk Koyma Merasim
"Bolu’da Cumhuriyetin 13. Yıl Dönümünde Şehitliğe Çelenk Koyma Merasim"
Bolu’da Cumhuriyet Bayramı Kutlamaları Süresince Halkı Eğlendiren Millî Davul Takımı
"Bolu’da Cumhuriyet Bayramı Kutlamaları Halkı Eğlendiren Millî Davul Takımı 1937"

 1938 SENESİ

 “29 Ekim 1938 tarihinde icra edilecek kutlamalara yönelik olarak bütün şehirde gerekli hazırlıklar yapılmıştı. Bolu gazetesi ilk sütunlarında Mustafa Kemal Atatürk’ün TBMM’de Başvekil Celâl Bayar tarafından okunan bayram kutlamasına ilişkin mesajına yer vermişti. Bolu Halkevi tarafından organize edilen kutlama programında konuşma yapan Feyzi Cumhuriyet İlkokulu öğretmenlerinden Meb’use Birgil bundan 15 yıl önce Atatürk’ün üstün dehası ile işgal altındaki Türk topraklarının düşman işgalinden kurtarılarak, ‘padişah denilen ve milletin sırtından geçinen tufeyli mahlûkun’ ülkeden kovulduğunu ifade etmişti.

“Bayram münasebetiyle Bolu Belediye Reisi Reşat Aker Reisicumhur Gazi Mustafa Kemal Atatürk’e çektiği tebrik telgrafında:  ‘Yüce milletimize yakışan ve büyük varlığınızla kurulan cumhuriyet idaremizin 15. yıl dönümünü derin bir alâka ve coşkunlukla kutlayan Bolu halkının minnet ve şükran hisleriyle iç bağlılıklarını ve en büyük sevgi ve saygılarını mutlu ellerinizden öperek arz ederim.’

“Bolu’da cumhuriyet döneminde siyasi, iktisadi, sosyal ve kültürel gelişmeleri istatistiki veriler ışığında ele alan ‘Cumhuriyetin 15. Yılında Bolu’ adlı kapsamlı bir kitabın yayınlandığı görülmektedir.”

Bolu’da Cumhuriyetin 15. Yıl Dönümü Kutlamaları

"Bolu’da Cumhuriyetin 15. Yıl Dönümü Kutlamaları"

Muhabir: Oğuzhan Eke