1.Dünya Savaşı, 20. yüzyılda dünya çapında yapılan iki savaştan birincisi olup, dünya milletlerinin çoğunun yer aldığı 1914'ten 1918'e kadar süren küresel bir askeri çatışmadır. 28 Temmuz 1914 tarihinde Avrupa'da başlamış ve dünyanın dört bir yanındaki ülkelerin katılması ve diğer kıtalardaki sömürgelere de yayılması nedeniyle Dünya Savaşı ve Büyük Savaş olarak adlandırılmıştır. Dört yıl süren savaş, 1918 yılında sona ermiştir. I. Dünya Savaşı, Avrupa'da dört merkezi devlete karşı, Avrupa ve diğer kıtalarda bulunan yirmi beş devletin bulunduğu, o tarihe kadar görülmemiş ilk dünya savaşıdır. I. Dünya Savaşı Avrupa'da İttifak Devletleri diye adlandırılan Almanya, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, Osmanlı İmparatorluğu ve Bulgaristan Krallığı ile İtilaf Devletleri diye adlandırılan Britanya İmparatorluğu, Fransa ve Rusya İmparatorluğu önderliğindeki Sırbistan, Karadağ ve Belçika devletleri arasında gerçekleşmiştir. Savaşa sonradan İtilaf Devletleri tarafında İtalya, ABD, Japonya, Yunanistan, Portekiz ve Romanya da katılmıştır.
Savaşın Nedenleri
- Dünya Savaşı'nın nedenleri çeşitli ekonomik, siyasi, askeri gelişmelere dayanmaktadır. Bunlara büyük devletlerin çıkar hesaplarını da eklemek gerekir. Özelikle Prusya’nın Avusturya’yı yenip Alman birliğini sağladıktan sonra yeni ortaya çıkan Alman İmparatorluğu'nun elinde önemli sömürgeleri olmamasına rağmen dönemin süper gücü İngiliz İmparatorluğu'na karşı koyabilecek, hatta onu geçebilecek bir sanayi insan gücü ve teknoloji haline gelmesi ve bunun basta İngiltere ve Fransa tarafından engellenmek istemesi başlıca çekişme kaynağıdır.
Savaşın Çıkışı
Avusturya-Macaristan İmparatorluğu Veliahtı Franz Ferdinand, 28 Haziran 1914 günü Saraybosna'yı ziyaretinde bir Sırp Milliyetçisi olan 'Princip' tarafından öldürüldü. İki devleti bir arada tutan tek unsur olan Habsbourg Hanedanı'nın tek Veliahtı öldürülmüştü. Avusturya Hükümeti'nin tepkisi çok sert oldu. Fakat Rusya'yı tek başına karşısına almaya çekinen Avusturya, öncelikle Almanya'ya danıştı. Almanya'nın verdiği üstü kapalı desteğin ardından, Avusturya, Sırbistan'a 48 saat süreli ve bağımsız bir devletin kabul edemeyeceği ağır bir nota verdi. Sırbistan bu notaya-Rusya'nın desteğiyle kaçamak yanıtlar verdi. Bunun üzerine Avusturya, 28 Temmuz 1914'te Belgrad'ı bombalamaya başlayarak, Sırbistan’a savaş ilan etti. Bunun üzerine Rusya 31 Temmuz'da genel seferberlik ilan etti. Daha önceden Rus Seferberliği'ni savaş ilanı kabul edeceğini açıklamış bulunan Almanya, 1 Ağustos'ta Rusya'ya, 3 Ağustos'ta da Fransa'ya savaş ilan etti. Almanya, barış zamanında hazırlamış olduğu Schlieffen Planı'na uygun olarak, Fransa’yı hemen ezip seferberliğini tamamlama çabası içinde bulunan Rusya'ya daha sonra dönmek istediğinden, Fransa’ya saldırıda en kolay yol olan Flander Düzlükleri'nden ordusunu geçirmek istedi ve bunun için Belçika'ya 'Zararsız Geçiş Hakkı' için başvurdu. Tarafsız bir ülke olan Belçika, İngiltere’ye danıştıktan sonra Almanya'nın önerisini reddedince, Almanya 4 Ağustos 1914 tarihinde Belçika'ya saldırdı ve İngiltere de Almanya'ya savaş açtı. Böylece,4 Ağustos 1914 tarihine gelindiğinde üç cephede savaş başlamıştı: Alman-Fransız Cephesi, Alman-Rus Cephesi ve Avusturya-Sırbistan Cephesi.
Savaşın Sonuçlanması
1918 yılı Almanya için sonun başlangıcı olmuştur. Sınırlı kaynakları ile abluka altında, hammadde ve gıda sıkıntısı had safhaya ulaşan Alman İmparatorluğu'nda, Rusya'dan, Ekim Devrimi sonucunda hızla yayılan Bolşevik Hareketleri ile grevler ve ayaklanmalar başlamıştı. Bu grevleri önlemeye çalışan hükümet, çok kritik bir hata yaparak, grevcileri -ceza olarak- savaş alanlarına sürdü. Grevciler, bu sefer de Alman Ordusu içerisinde isyanlara ve itaatsizliklere yol açtılar. 1918'de savaş tamamen İttifak Devletleri aleyhine dönmüştü. Rusya'nın savaştan çekilmesiyle, Doğu Cephesi'ndeki gücünü Batı Cephesi'ne kaydıran Almanya, mart ayında General Ludendorff komutasında büyük bir saldırı başlattı. Bu saldırı sonucunda Almanya kısmen başarılı olup cepheyi yarmayı başarsa da, Alman Ordusu içerisindeki isyancılar ve karşı tarafta da Amerikan Tankları'nın cepheye sokulması ile daha fazla ilerleyemedi. İtilaf Devletleri, Alman Ordusu'nu geriye doğru püskürtmeye başladı. Bu saatten sonra, artık İttifak Devletleri için yapılacak pek bir şey kalmamıştı.
İtilaf Devletleri'yle tek tek İttifak Devletleri arasında yapılan mütarekelerle çatışmalar resmi olarak sonlandırılmıştır. Bu mütarekeler, Bulgaristan ile 29 Eylül 1918 tarihinde Selanik Ateşkes Antlaşması, Osmanlı İmparatorluğu ile 30 Ekim 1918 tarihinde Mondros Ateşkes Antlaşması, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu ile 3 Kasım 1918 tarihinde Villa Giusti Antlaşması ve Almanya ile 11 Kasım 1918 günü Rethondes Antlaşması'dır.
Savaşın Etkileri
Tüm ülkelerden 65.038.810 askerin katıldığı savaş, arkasında resmi rakamlara göre toplam 8.556.315 ölü, 21.219.452 yaralı ve 7.750.945 kayıp veya esir bırakmıştır. I. Dünya Savaşı, ülkeler arasındaki sorunları çözümlememiş, ağır yaptırımlar içeren antlaşmalar, savaş sonrası gelişen aşırı milliyetçilik, yeni oluşan Faşizm ve Nazizm gibi ideolojiler, II. Dünya Savaşı'na zemin hazırlamıştır.
28 TEMMUZ
1402- Osmanlı sultanı Yıldırım Bayezıd (I. Bayezıd), Ankara Savaşı'nda Timur'a yenilerek esir düştü; Osmanlı devletinde ''Fetret Devri'' başladı.
1808- Padişah III. Selim, İstanbul'da IV. Mustafa'nın emriyle boğularak öldürüldü.
1914- l. Dünya Savaşı başladı.
1921- Kütahya'da toplanan Yunan Savaş Meclisi, Ankara'ya yürüme kararı aldı.
1939- Demiryolu Aşkale'ye ulaştı.
1992- Barselona'da yapılan 25. Olimpiyat oyunlarında, halterci Naim Süleymanoğlu 60 kiloda şampiyon oldu.
2000- Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, kapatılan RP'nin genel başkanı Necmettin Erbakan'ın, hakkındaki hapis cezasının durdurulması için yaptığı başvuruyu reddetti.
2002- TÜPRAŞ yakınındaki Akçagaz Dolum Tesisleri'nde yangın çıktı. 2.5 saatte kontrol altına alınabilen yangın, 3 trilyon lira zarara yol açtı.
29 TEMMUZ
1922- Yunanistan; İtilaf Devletleri'ne, "Milli Türk Hükümeti'ni barışa zorlayacak tek çarenin, İstanbul'un kendileri tarafından işgali olacağını" bildirdi. İtilaf Devletleri; Yunanistan'a, ‘’İstanbul'u, işgal etmelerine izin vermeyeceklerini’’ bildirdi.
1948- 14. Olimpiyat Oyunları Londra'da başladı. Türkiye, 6 altın, 4 gümüş ve 2 bronz madalyayla olimpiyat beşincisi oldu.
1992- Eski Deniz Kuvvetleri Komutanı emekli Oramiral Kemal Kayacan, biri kadın üç terörist tarafından, Göztepe'deki evinde uğradığı silahlı saldırıda öldürüldü.
2011- Genelkurmay Başkanı Org. Işık Koşaner, 1 yıl görev süresini doldurmadan istifa ettiğini açıkladı. Koşaner ile birlikte Deniz, Kara ve Hava Kuvvetleri Komutanları da istifa ettiler.
30 TEMMUZ
1921- Yunan Kralı Konstantin, yanında başbakan Gunaris ve bakanlar olmak üzere Eskişehir'e geldi.
1922- Yunanlılar İzmir'de yaptıkları mitingde, İyonya Devleti'nin temelinin burada oluşturulan özerk bölge olduğunu ilan etti.
1956- Ordu, Giresun ve Trabzon'da Cumhuriyet Halk Partililerin siyasi toplantı yapmalarına izin verilmedi.
1977- Türkiye Basketbol Genç Milli Takımı, Avrupa şampiyonu oldu.
1987- Mekke'de Hac sırasında İranlılar, Amerika Birleşik Devletleri aleyhine gösteri yaptı. Suudi polisi ateş açtı, çok sayıda İranlı ve Suudi öldü.
2008- Anayasa Mahkemesi, AK Parti'nin kapatılması istemiyle açılan davayı karara bağladı. Anayasa Mahkemesi, AK Partinin 2008'de aldığı Hazine yardımından ½ oranında yoksun bırakılmasına karar verdi.
2009- Türkiye, 3G sistemlerinin kullanıldığı 121. ülke oldu.
31 TEMMUZ
1920- İngilizler Kandıra'yı işgal etti.
1922- Türkiye'nin ilk resmi spor teşkilatı olan Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı kuruldu.
1932- Keriman Halis, Belçika'da Dünya Güzellik Kraliçesi seçildi.
1952- Türkiye'nin ilk sendikal konfederasyonu olan Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu (Türk-İş) kuruldu.
1980- ASELSAN, ilk Türk telsizini üretti.
01 AĞUSTOS
1840- İlk yarı resmi Türkçe gazete Ceride-i Havadis yayımlanmaya başlandı.
1933- İstanbul Darülfünunu'nun yerini üniversite aldı; İstanbul Üniversitesi kuruldu.
1971- Türk Sanayicileri ve İşadamları Derneği (TÜSİAD) kuruldu.
1988- Trafikte ceza puanı uygulamasına başlandı.
2001- İş adamı Üzeyir Garih öldürüldü.
2001- Azerbaycan, Sovyetler Birliği'ne bağlı iken kabul ettiği Kril alfabesinden; 1920'lerin başında bağımsız iken kısa süre uyguladığı Latin alfabesine yeniden geçti.
2008- Konya'nın Taşkent ilçesi Balcılar beldesindeki 3 katlı Kuran kursu kız öğrenci yurdu, tüp gazdan kaynaklandığı tahmin edilen patlamanın ardından çöktü. Olayda 17 öğrenci ve 1 eğitmen yaşamını yitirdi, 29 öğrenci yaralandı.
02 AĞUSTOS
1492- İspanya'da, Musevilere dinlerini değiştirmeleri, aksi takdirde ülkeden ayrılmaları için verilen süre sona erdi. İspanya Musevilerinin çoğu, Kemal Reis'in kadırgalarıyla İstanbul'a geldi ve Osmanlı Devleti'nce hoşgörüyle karşılandı.
1914- Osmanlı Devleti seferberlik ilan etti.
1926- ''Lotus'' adlı Fransız gemisi, Türk sularında ''Bozkurt'' adlı Türk gemisine çarparak batmasına yol açtı.
1944- Türkiye, İngiltere ve ABD'nin önerisi üzerine Almanya ile siyasal ve ekonomik ilişkilerini kesti.
1990- Irak'ın Kuveyt'i işgali üzerine, Kuveyt Emiri Şeyh Cabir es-Sabah Suudi Arabistan'a kaçtı.
03 AĞUSTOS
1914- Donanmanın güçlendirilmesi maksadıyla İngiltere’ye sipariş edilerek yapımı tamamlanan ve son kuruşuna kadar parası ödenen, ’’Sultan Osman’’ ve ’’Reşadiye’’ isimli gemilerimize İngiltere tarafından el konuldu.
1924- Üzerlerinde Türkiye Cumhuriyeti yazısı bulunan ve Türkiye'nin ilk madeni parası olma özelliği taşıyan bronz 10 kuruşluk paralar tedavüle çıktı.
1948- Türkiye Serbest Güreş Milli Takımı, Londra Olimpiyatları'nda birinci oldu.
1977- Kıbrıs Rum yönetimi lideri Başpiskopos Makarios, kalp krizi geçirerek öldü. Spiros Kipriyanu, geçici olarak Rum yönetimi liderliğine getirildi.
2001- Lahey'deki Savaş Suçları Mahkemesi, Bosnalı Sırp General Radislav Kristiç'i, Srebrenica'da insanlığa karşı suç ve savaş suçu işlediği gerekçesiyle 46 yıl hapis cezasına çarptırdı.
2002- AB'ye uyum çerçevesinde kabul edilen yasayla, ''savaş ve yakın savaş tehdidi'' dışında idam cezası kaldırıldı.
2004- ''Hocaların Hocası'' Ordinaryüs Prof. Dr. Sulhi Dönmezer, 86 yaşında İstanbul'da vefat etti.
