Anadolu Ajansı’nın tarihi, Türkiye Cumhuriyeti’nin tarihi ile adeta özdeştir. Öyle ki, Türkiye Büyük Millet Meclisi açılmadan 17 gün önce, 6 Nisan 1920’de kurulan Anadolu Ajansı, devleti kuran bu kurumun çıkardığı ilk yasaları duyurdu; Milli Mücadelenin ve Kurtuluş Savaşı’nın her aşamasına, Cumhuriyet devrimlerine tanıklık etti.

Anadolu Ajansı’nın tarihi, Türk Basın Tarihi, Türk Edebiyatı Tarihi için de önem taşımaktadır. Türk basınının gelişmesine öncülük eden Yunus Nadi Abalıoğlu, Ruşen Eşref Ünaydın, Falih Rıfkı Atay gibi kalemler, Halide Edip Adıvar, Yakup Kadri Karaosmanoğlu gibi Türk Edebiyatının önemli yazarları ve araştırmacıları ve daha niceleri, Anadolu Ajansının kuruluşundan itibaren kurumda görev aldılar, onun gelişmesi için uğraş verdiler.

Anadolu Ajansı, Türk dış politikasının, Türkiye’nin sosyal, ekonomik ve günlük yaşamının da tanığıdır. O yüzden AA’nın haberleri ve fotoğrafları, bütün araştırmacılar için birinci elden kaynak niteliğini taşımaktadır.

AA’DAN ÖNCE

Anadolu Ajansı, Milli Mücadelenin başlarında, girişilen milli davanın sesinin her yana duyurulmasına yönelik doğru ve yansız haberciliğe duyulan büyük ihtiyaçtan ortaya çıktı.

Anadolu Ajansı kurulmadan önce; Birinci Dünya Savaşı’ndan yenik çıkmış, 30 Ekim 1918’de ağır koşullar içeren Mondros Mütarekesi’ni imzalamış Osmanlı İmparatorluğu merkezinde, Türkiye-Havas Reuters ajansı çalışmalarını sürdürmekteydi. Mondros Mütarekesi’nin ardından İstanbul’u fiilen işgal eden Müttefikler ile Damat Ferit Paşa Hükümeti arasında varılan uzlaşma gereğince, yabancılara haber imtiyazı verilerek kurulan Türkiye-Havas Reuters ajansının yayınladığı haberler, Türkiye’nin çıkarlarına değildi. Mustafa Kemal Paşa da bu ajansın uydurma, karışıklık çıkarmaya ve zihinleri bulandırmaya yönelik haberlerinden rahatsızlık duymaktaydı.

İzmir’in 15 Mayıs 1919’da Yunanlılar tarafından işgalinden dört gün sonra 19 Mayıs’ta Samsun’a çıkarak Milli Mücadelenin meşalesini tutuşturan Mustafa Kemal Paşa, Anadolu’da giriştiği kurtuluş hareketinin sesini duyurmak amacıyla çeşitli girişimlerde bulundu. AA’nın kuruluşundan önce, 4–11 Eylül 1919 tarihlerinde toplanan Sivas Kongresi’nde alınan kararların duyurulması amacıyla, adını kendi koyduğu İrade-i Milliye gazetesinin 14 Eylül 1919’da yayınlanmasını sağlayan Mustafa Kemal; 27 Aralık 1919’da Ankara’ya gelişinden hemen sonra, ilk işlerden biri olarak gazete konusuna el attı. 10 Ocak 1920’de yayın hayatına başlamasına öncülük ettiği Hâkimiyeti Milliye gazetesinin de adını koydu.

AA KURULUYOR

İstanbul'un 16 Mart 1920'de resmen işgali ve Meclisi Mebusanın kapanması üzerine Mustafa Kemal Paşa, Ankara’da toplanacak Meclis için seçim yapılmasını bir yazı ile 19 Martta illere, komutanlıklara bildirdi. Artık İstanbul’da kalınamayacağını gören bazı aydınlar da bir süredir Milli Mücadeleye katılmanın yollarını aramaktaydı. Bu gelişme, Anadolu Ajansı’nın kuruluşunu da sağlayacaktı.

Ankara’ya doğru yola çıkan iki ayrı kafilede yer alan Yeni Gün gazetesinin sahibi Yunus Nadi (Abalıoğlu) ile gazeteci yazar Halide Edip (Adıvar), 31 Mart'ta Geyve'de buluştular. Trenle yollarına devam eden “millici” iki aydın, Geyve-Akhisar (şimdiki adıyla Pamukova) istasyonundaki mola sırasında, Ankara’ya gider gitmez ilk iş olarak “bir ajans teşkilatı” kurulmasının gerekliliğini görüştüler. Yunus Nadi ve Halide Edip, ajansın adını konuşurlarken; “Türk,” “Ankara,” “Anadolu” seçenekleri arasından “Anadolu Ajansı”nda karar kıldılar.

Anadolu Ajansı’nın ateş altındaki haber yolculuğu da Yunus Nadi ile Halide Edip’in, Geyve’nin Akhisar kazası istasyonunda yaptıkları, bu konuşmayla başladı. Kafile Ankara’ya 1 Nisan 1920’de ulaştı. Yunus Nadi’nin ifadesiyle    “4 veya 5 Nisan akşamı” Mustafa Kemal Paşanın karargâhı ''Ziraat Mektebi''nde (şimdi Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü), yemekten sonra Anadolu Ajansı’nın kurulması gündeme getirildi.

Tarihi Genelge

Bu toplantının sabahı ise 6 Nisan 1920’de Anadolu Ajansı’nın kuruluşu gerçekleştirildi. Mustafa Kemal, Milli Mücadelenin ateşini tutuşturduğu bütün yurda; askeri ve sivil makamlara gönderdiği “tarihi genelge” ile Anadolu Ajansı’nın kuruluşunu duyurmakla kalmadı; girişilen mücadelenin iç ve dış kamuoyuna duyurulmasının önemine de işaret etti.

Mustafa Kemal Paşanın genelgesinde, yalnızca “havadis” değil, “en doğru havadis” üzerinde durulmaktadır. Mustafa Kemal Paşanın, “Anadolu Ajansı’nın en hızlı araçlarla vereceği havadis” derken altını çizdiği konu, haber ajanslarının uyması gereken evrensel ilkelerin başında gelir. Bunlar, haber ajanslarının “doğru,” “tam” ve “objektif” haberleri, “hızlı” biçimde iletme zorunluluğudur. Ve zaman içinde; Anadolu Ajansının, kuruluşundaki bu ilkelerden hiç ayrılmadığı görülecektir.

İlk Haberlerdeki Başarı

AA’nın iç ve dış dünya haberleri, 12 Nisan 1920’den itibaren, Mustafa Kemal’in, Halide Edip’e, Osmanlı Bankası’ndan temin edeceğini vaat ettiği daktilo makinesiyle yazıldı. Kısıtlı imkânlarına karşın, kısa zamanda, küçümsenemeyecek ölçüde başarılı çalışmalar ortaya koyan Anadolu Ajansı’nın birinci görevinin, halka siyasi olaylar hakkında bilgi vermek olduğu belirtilir; çünkü halk arasında uydurma haberler yayılmaktaydı. İlk yayınlarıyla bunun önüne geçilmesini sağlayan Anadolu Ajansı’nın Büyük Millet Meclisi’nin toplanmasına ve ilk Bakanlar Kurulunun oluşmasına kadar yaptığı bu çalışmalar; o günler için büyük önem taşıyan şu iki nokta üzerinde odaklanır:

1- “Türk kamuoyunu yanlış yollara sürükleyerek, milli birliği tehlikeye düşürmek amacıyla içten ve dıştan yapılmakta olan tahrik ve tezvirlere karşı milleti uyanık tutmak.

2- Milli kurtuluşu sağlayacak karar ve hareketleri, halka vaktinde bildirmek.”

Anadolu Ajansı, doğru, hızlı ve tarafsız habercilik ilkesini, ilk günkü heyecanla sürdürürken, teknolojik gelişmeleri de yakından izlemektedir. Büyük Millet Meclisi açılmadan çalışmalarına başlamasıyla genç Türk Devleti’nin “ilk ulusal kurumu” olma özelliğini taşıyan Anadolu Ajansı, işgal altındaki bir ülkede, ulusal kurtuluş mücadelesine omuz vererek, basit bir “şapiograf” makinesiyle başlattığı yayınını, bugün; aynı heyecanla en ileri bilgisayar teknolojisiyle sürdürmektedir. 1940'lı yıllarda teleks kullanmaya başlayan, 1960'lı ve 1970'li yıllarda haber ağını giderek genişleten Anadolu Ajansı, 7 Eylül 1986 tarihinde bilgisayar çağının teknolojisine uyum sağladı. AA'nın tüm yurdu ve yurtdışı temsilciliklerini kapsayan bilgisayar haber ağı, 2000'li yılların teknolojisiyle hizmet sunmaktadır.

Anadolu Ajansı, hem Anadolu insanına hem de bütün dünyaya Milli Mücadelenin gerçeklerini anlatmak, aktarmak amacıyla 6 Nisan 1920’de çıktığı “Ateş altında haber yolculuğu”nu, dürüst, hızlı habercilik anlayışıyla; Türkiye Cumhuriyeti var oldukça sürdürecektir.

31 MART

1920- İstanbul'un işgali üzerine Anadolu'ya geçen aydınlar arasında bulunan Yunus Nadi (Abalıoğlu) ile Halide Edip (Adıvar), yolda buluştuklarında, Ankara'ya ulaşır ulaşmaz, ''Anadolu Ajansı'' adıyla bir haber ajansı kurulmasını, Mustafa Kemal Paşa'ya önermeyi kararlaştırdılar.

1921- Metristepe'de Yunanlılar tarafından püskürtülen Türk saldırısı, İsmet Paşa tarafından tekrar başlatıldı. Yunanlılar süngü saldırısıyla mevzilerinden atıldı.

1925- Şeyh Sait Ayaklanması'nın olduğu bölgede, Divanı Harbin verdiği idam cezalarının, onay gerektirmeden

yerine getirilmesi hakkındaki kanun kabul edildi.

1965- Amerika, Vietnam'a 3500 deniz piyadesi göndererek sıcak savaşın içine girdi.

1975- Birinci Milliyetçi Cephe Hükümeti (39. Hükümet), Süleyman Demirel başkanlığında kuruldu.

2015- Türkiye'de elektrik sistemi durdu, hayat felç oldu. Metro, tramvay seferleri durdu. Trafik ışıkları çalışmadı. Elektrik kesintisi saat 10.36'dan itibaren önce batı illerinde başladı, bir saat içinde tüm illere yayıldı.

2015- Savcı Mehmet Selim Kiraz, İstanbul Adalet Sarayındaki odasında rehin alındı ve saatler sonra teröristlerce öldürüldü.

01 NİSAN

1916- Mustafa Kemal, Mirliva'lığa (Tuğgeneral) yükseldi.

1921- İkinci İnönü Zaferi. Yunanlılar, 23 Mart'tan beri süregelen savaşı kaybetti.

1928- Ankara Borsası, Maliye Bakanı Fuat Ağralı tarafından açıldı.

1949- Türkiye, İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'ne katıldı.

1958- Kıbrıs'ta EOKA'cılar, İngilizlere savaş ilan etti. EOKA’ nın lideri Grivas, Türklere de gözdağı verdi.

1978- Cumhuriyet döneminin ilk rektörü Ord. Prof. Dr. İsmail Hakkı Baltacıoğlu, Ankara'da 92 yaşında öldü.

1979- Humeyni, İran'da şeriat ilan etti.

2005- Cumhuriyetin Tapu Kadastrosunu kuran, 16 eski dil bilen hayattaki tek kişi sıfatıyla ''ölene kadar

emekliliği yasak'' olan Milli Savunma Bakanlığı uzman bilirkişisi, şair, İstiklal Madalyası sahibi Naci Tanrısever (Karamanoğlu Naci Bey) İstanbul'da 104 yaşında öldü.

2009- TRT'nin Kürtçe radyosu (Radyo 6) yayına başladı.

02 NİSAN

1920- İstanbul'da Salih Hulusi Paşa Hükümeti, İngilizlerin baskısıyla istifa etti. Yeni kabine için yine Damat Ferit Paşa'nın adı geçmeye başladı.

1921- Yunanlılar, Bolvadin'i işgal etti.

1948- Ankara'da Opera binası, Cumhurbaşkanı İsmet İnönü'nün katıldığı törende, Adnan Saygun'un ''Kerem ile

Aslı'' operasıyla perdelerini açtı.

1960- Kayseri'ye giden CHP Genel Başkanı İsmet İnönü'nün bulunduğu tren, valinin emriyle durduruldu. Zorlukla yoluna devam eden İnönü, Kayseri'de 50 bin kişi tarafından karşılandı.

1987- İstanbul'da yapılan ECO toplantısında, Türkiye, Pakistan ve İran uzaya ortak bir haberleşme uydusu

fırlatmayı kararlaştırdı.

03 NİSAN

1905– Yunanistan, İzmir'i ilhak kararını açıkladı.

1930- Türk kadınlarına belediye seçimlerinde seçme ve seçilme hakkı tanıyan yeni Belediyeler Kanunu kabul

edildi.

1937- 1961'e kadar, Türkiye'nin tek demir-çelik üreticisi olarak kalan ve Cumhuriyet rejiminin ilk önemli sanayi hamlesi olarak değerlendirilen Karabük Demir Çelik Fabrikalarının temeli atıldı. Böylece Türkiye'nin ilk ağır sanayi hamlesi başlatıldı.

1992- Ankara'nın Çankaya Kaymakamlığına vekil olarak atanan Azize Düşer, Türkiye'nin ilk kadın kaymakamı oldu.

2018- Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Rusya Federasyonu Devlet Başkanı Vladimir Putin’in katılımıyla Akkuyu Nükleer Güç Santralinin 1. güç ünitesinin temeli atıldı.

04 NİSAN

1929- İstanbul'da Darülfünun öğrencilerinin yaptığı toplantıda gençlik, yerli malı kullanmaya yemin etti.

1949- Washington'da ABD, Belçika, Danimarka, Fransa, Lüksemburg, Norveç ve Portekiz, Kuzey Atlantik Paktı

Örgütünün (NATO) kuruluşunu onaylayan antlaşmayı imzaladılar.

1953- Türk Deniz Kuvvetlerine bağlı Dumlupınar denizaltısı, NATO manevralarından dönerken Çanakkale

Boğazı'nda Naboland adlı İsveç gemisiyle çarpışarak battı. 81 Türk denizcisinin şehit olduğu bugün, ''Deniz Şehitlerini Anma Günü'' ilan edildi.

1973- Türkiye'nin Paris Büyükelçiliği ile THY bürosu, 2 Ermeni terörist grubunun saldırısına uğradı. Olayda can

kaybı olmadı.

1979- Pakistan devrik Başbakanı Zülfikar Ali Butto idam edildi.

1985- Şırnak'ta teröristler, sağlık ekibine ateş açtı; 5 görevli şehit oldu.

1997- Milliyetçi Hareket Partisi Genel Başkanı Alparslan Türkeş vefat etti.

05 NİSAN

1920- Salih Paşa'nın istifası üzerine Damat Ferit Paşa'nın kabine kuruşu. (4. Damat Ferit Kabinesi).

1922- Ankara hükümeti, İtilaf Devletlerinin önerilerine cevap verdi. Ateşkes önerisini kabul eden Ankara, Anadolu'nun hemen boşaltılmasını, ilk 15 gün içinde Kütahya, Afyon ve Eskişehir çevresinin dört ay içinde de İzmir ve diğer işgal edilmiş bölgelerin tamamen terk edilmesini, ancak bunun kabul edilmesi halinde barış görüşmelerine oturulabileceğini iletti.

1994- ''5 Nisan Ekonomik Önlemler Paketi'' uygulamaya konuldu.

1999- Bingöl Valisi Süleyman Kamçı'ya bombalı saldırıda bulunuldu. Olayda bir kişi öldü, 20 kişi yaralandı.

İntihar saldırısını gerçekleştiren terörist parçalanarak öldü.

06 NİSAN

1917- ABD, Almanya'ya savaş ilan etti ve I. Dünya Savaşı'na müttefiklerin yanında girdiğini açıkladı.

1920- Anadolu Ajansı kuruldu.

1941- Mihver devletleri Yugoslavya'yı işgal etti. Almanlar Yunanistan'a girdi, Türk deniz sınırına kadar Doğu Akdeniz'i savaş bölgesi ilan etti. Türkiye, bunun üzerine Edirne ve Uzunköprü'de demir yolu köprülerini havaya uçurdu.

2006- Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer'in, bir kez daha görüşülmesi için Meclis'e geri gönderdiği, eski başbakan ve kapatılan RP'nin son genel başkanı Necmettin Erbakan'ın da cezasını evinde çekmesine olanak sağlayan kanun, Genel Kurulda aynen kabul edildi.

2012-Zonguldak'ın Çaycuma İlçesi girişinde bulunan Çaycuma Köprüsü çöktü. Köprüden geçen araçlar ve yayalar Filyos Çayı'na düştü.