İstanbul’da Dolmabahçe Sarayında toplanan Birinci Türk Dil Kurultayının açılış günü olan 26 Eylül, Dil Bayramı olarak kutlanmaktadır.

Çağdaş Türkiye Cumhuriyeti’nin en önemli kültür kurumlarından biri olan Türk Dil Kurumu, 12 Temmuz 1932’de kurulmuştu. Yeni Türkiye Cumhuriyeti’nde dil ve tarih, Atatürk’ün en çok önem verdiği olgulardı.

Önce 1931’de Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti kuruldu. Uluslaşmanın en önemli temellerinden bir diğeri de dil idi. Bunun bilincinde olan ulu önder Atatürk, 11 Temmuz 1932 gecesi sofrasında bulunanlara “Dil işlerini düşünmek zamanı gelmiştir. Ne dersiniz?” diye sorar. Oradakilerin bu düşünceye katılması üzerine “Öyle ise Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti gibi bir de ona kardeş bir dil cemiyeti kuralım. Adı Türk Dili Tetkik Cemiyeti olsun.” diyerek Türk Dil Kurumunun temellerini atar. Ertesi gün Samih Rifat, Ruşen Eşref, Celâl Sahir ve Yakup Kadri İçişleri Bakanlığına başvururlar. Sonradan adı Türk Dil Kurumuna çevrilecek olan Türk Dili Tetkik Cemiyeti kurulur.

Atatürk'ün kendisi de Türk dili üzerindeki yerli ve yabancı araştırmaları inceleyerek, dönemindeki bilginleri Türk dili üzerinde araştırmalar yapmaya yönlendirmiştir. Nitekim Türk dilinin en eski anıtları olan Göktürk yazılı metinlerin ilk iki cildi onun sağlığında yayımlanmış; 1940'larda yayın hayatına çıkabilen Divanü Lügati't-Türk, Kutadgu Bilig gibi yapıtlar üzerinde de yine onun sağlığında çalışılmaya başlanmıştır. Daha sonra birçok cilt hâlinde ortaya çıkacak olan Tarama ve Derleme Sözlüğü'yle ilgili çalışmalar da Atatürk'ün sağlığında başlamıştır. Tarama Sözlüğü, 13. yüzyılda başlayan Batı Türkçesinin eski eserlerinin taranmasıyla; Derleme Sözlüğü, Anadolu ağızlarında kullanılan kelimelerin derlenmesiyle oluşturulmuş büyük sözlüklerdir. Çağdaş Türkçenin dilbilgisi, sözlüğü, yazımı ve terimleriyle ilgili çalışmalar da Atatürk tarafından ilgiyle izlenmiştir.

Cemiyetin kuruluşuyla birlikte başlayan çalışmalar sürerken, Türk Dil Kurultayının hazırlıkları da başlamıştır.

26 Eylül 1932 günü, Dolmabahçe Sarayı’nın “Muayede (Bayramlaşma) Salonu”nda Birinci Türk Dili Kurultayı toplanır. Sadece dil bilimcilerin değil, yazarların, şairlerin, öğretmenlerin, gazetecilerin, Türkçeyi en saf, en sade ve katışıksız konuştuğuna inanılan köylülerin, yani tüm Türkçe gönüllülerinin davet edildiği Kurultay’ın açılışına üç bin kişi tanıklık eder.

Düzenlenişiyle, sonuçlarıyla Türk dilinin bayramı niteliğini taşıyan Kurultay’da yaşanan coşkunun gelecek nesillere aktarılması düşüncesiyle Halit Fahri’nin (Ozansoy), 26 Eylül’ün Dil Bayramı olarak kutlanması yönünde verdiği önerge Kurultay üyelerince oy birliği ile kabul edilir. Böylece 26 Eylül Dil Bayramı, Türk dili tarihinin en anlamlı günlerinden biri olarak gelenekselleşir.

Türkçenin gelişmesi, özleşmesi, zenginleşmesi yolunda Türk Dil Kurultaylarının çok önemli yeri vardır.

Avrupa Konseyi de 2001 yılında Türkiye’nin önerisiyle 26 Eylül gününü Avrupa Dil Günü ilan etmiştir. Böylece Dil Bayramımız evrensel boyut da kazanır.

''Milli his ile dil arasındaki bağ çok kuvvetlidir. Dilin milli ve zengin olması, milli hissin gelişmesinde başlıca etkendir. Türk dili, dillerin en zenginlerindendir; yeter ki bu dil şuurla işlensin. Ülkesini, yüksek istiklalini korumasını bilen Türk milleti, dilini de yabancı diller boyunduruğundan kurtarmalıdır.''  Mustafa Kemal ATATÜRK (Atatürk’ün 2 Eylül 1930’da Prof. Sadri Maksudi Arsal’ın “Türk Dili İçin” adlı kitabının iç kapağına yazdığı not.)

20 EYLÜL

1937- İkinci Türk Tarih Kongresi Dolmabahçe Sarayı'nda çalışmalarına başladı.

1937- Dolmabahçe Sarayı Veliaht Dairesi'nde, Atatürk'ün de isteğiyle, Türkiye'nin ilk resim ve heykel müzesi açıldı.

1946- Basın Kanunu TBMM'de kabul edildi.

1988- Naim Süleymanoğlu, Seul Olimpiyat oyunlarında halter dalında 6 dünya rekoru kırdı.

1994- Bakü'de petrol anlaşması imzalandı. İngiliz BP, Amerikan Amaco, Penzol, Rus Lukoil ve TPAO, bir şirketler birliği oluşturdu.

21 EYLÜL

1932- Himaye-i Etfal Cemiyetince düzenlenen ''Alaturka Güreş'' müsabakaları Taksim Stadyumu'nda yapıldı.

1947- Zonguldak Kozlu kömür ocaklarındaki grizu patlamasında 48 işçi öldü.

1960- 27 Mayıs günü, ''Milli Birlik ve Hürriyet Bayramı'' olarak kabul edildi.

1980- Orgeneral Haydar Saltık, Devlet Başkanı Genel Sekreteri oldu. Aynı gün Başbakan Bülend Ulusu,

Hükümetini açıkladı.

2000- Gazeteci-yazar Ahmet Taner Kışlalı suikastında araca bombayı yerleştirdiği belirtilen Rüştü Aytufan,

Sapanca'da yakalandı.

22 EYLÜL

1922- Sadrazam Damat Ferit Paşa, eşi ve çocuklarıyla Nice' e kaçtı.

1943- Ankara Fen Fakültesi kuruldu.

1959- Avrupa ile ABD arasındaki ilk telefon kablo hattı resmen açıldı.

1980- İran-Irak savaşı başladı.

1984- Gökova Körfezi'nde, Ören ve Türkevleri köyleri civarında kurulması planlanan termik santralin yapımını engellemek isteyen köy kadınları, yol kapatma eylemi yaptı.

1985- Fransız hükümeti, 10 Temmuz 1985'de batan Greenpeace'e ait ''Rainbow Warrior'' gemisini, Fransız gizli servisi ajanlarının batırdığını kabul etti.

1993- New York Metropolitan Müzesi, ''Karun Hazinesi''ni Türkiye'ye geri göndermeye karar verdi.

2005- Kırşehir yakınlarında, doğal güzelliğiyle tanınan ''kuş cenneti'' Seyfe Gölü kurudu.

23 EYLÜL

1856- İzmir-Aydın hattı demir yolu imtiyazı, bir İngiliz şirketine verildi. 1866 yılında işletmeye açılan 612 kilometrelik demir yolu hattının imtiyazı 15 Ekim 1950'de dolacaktı. Ancak genç Cumhuriyetin hükümeti, bu hattı 30 Mayıs 1935'te satın aldı.

1920- İlk Sovyet Savaş malzemeleri geldi.

1942- Naziler, Auschwitz'te gazla öldürme katliamlarına başladı.

1954- Doğu Almanya polisi, 400 kişiyi, ABD ajanı olmak iddiasıyla tutukladı.

24 EYLÜL

1882- İstanbul Beyazıt Kütüphanesi kuruldu.

1920- Ermeniler, Bardız ve Kötek'te saldırıya geçti.

1947- Hindistan'da Müslüman mültecileri taşıyan tren, Pencap sınırında durduruldu. Sihler, bin 200 mülteciyi kurşuna dizdi.

1960- Yüksek Adalet Divanı kuruldu.

1996- Türk sanat müziği sanatçısı ''Sanat Güneşi'' Zeki Müren vefat etti. Müren, TRT İzmir stüdyosunda katıldığı program sırasında fenalaşarak yaşamını yitirdi. Sanatçı, 27 Eylülde Bursa'da toprağa verildi.

2015- Suudi Arabistan’ın Mekke kentindeki Mina bölgesinde şeytan taşlamaya giden hacılar arasında çıkan izdihamda 753 kişi öldü, 887 kişi yaralandı.

25 EYLÜL

1925- İstanbul'da, tulumbacı teşkilatı yerine, modern motorlu itfaiye teşkilatı kuruldu.

1956- İstanbul'da geniş çaplı istimlâk çalışmaları başlatıldı.

1960- Yassıada'da tutuklu bulunan eski Cumhurbaşkanı Celal Bayar, kemeriyle intihar girişiminde bulundu.

Bayar, nöbetçi teğmen tarafından kurtarıldı.

1974- Bilim adamları, aerosol spreylerin ozon tabakasını tahrip ettiği konusunda uyarıda bulundu.

1982- Türkiye'nin ilk kadın büyükelçisi Filiz Dinçmen, Amsterdam'da görevine başladı.

2001- Tekel'in Küba ile ortak kurduğu TEKA Puro Fabrikası İstanbul'da açıldı.

2012- Türk halk müziği bestecisi, söz yazarı ve yorumcusu Neşet Ertaş vefat etti.

2017- Kuzey Irak’ta,  Barzani’nin kontrolündeki Irak Kürt Bölgesel Yönetimince bağımsızlık referandumu yapıldı.

26 EYLÜL

1907- Yeni Zelanda, İngiltere'den bağımsızlığını ilan etti.

1932- Türk Dili Tetkik Cemiyeti'nin düzenlediği Dil Bayramı kutlandı.

1961- Orgeneral Cemal Gürsel, Cumhurbaşkanı seçildi.

1980- Paris Büyükelçiliğinin basın danışmanı Selçuk Bakkalbaşı, Ermeni teröristlerin düzenlediği silahlı saldırıda yaralandı.

1999- Devlet İstatistik Enstitüsü, 17 Ağustos depreminin konutlara 2,1 milyar dolar hasar verdiğini açıkladı.

2019- Marmara Denizi Silivri açıklarında saat 13.59 da 5,8 şiddetinde deprem meydana geldi. Küçük hasarlar ve yaralanmalarla atlatılan deprem korku ve paniğe yol açtı. GSM operatörleri, gün boyu devre dışı kaldı. Deprem; Kocaeli, Sakarya, Tekirdağ, Yalova, Düzce, Bilecik'te de hissedildi.