(Haber:Huri Afacan) - Gerede’nin yöresel çocuk oyunları, hazırlanan araştırma makalesi ile kayıt altına alındı.
Bayterek Uluslararası Akademik Araştırma Dergisi’nde, Bolu Gerede İlçesi Çocuk oyunları isimli araştırma makalesi yayımlandı. Sinan Eke tarafından hazırlanan araştırma makalesinde oyunların isimlerine tek tek yer verildi. Ayrıca hepsinin oynanışı anlatıldı.
Makaleye göre, Gerede’de oynanan yöresel çocuk oyunları şekilde:
An Taşı, Arı, Beddem Ateşi, Beş Taş, Birdirbir, Ceviz, Cız, Çatlak Patlak, Çelik Çomak, Çember Körebe, Çember Yarışları, Çıngır, Çizgi, Çuval Yarışı, El İçi-El Üstü, Et Satma, Evcilik, Gıcırdak, Güvercin Taklası, Halat Çekme, Hulu/Hülü, İp Atlama, İstop, Kabak, Kağnı, Kaşıkta Yumurta, Kemük/Kemik, Kim Vurdu, Köşe Kapmaca, Körebe, Kukalı Saklambaç, Mahkeme, Mendil Kapma, Mest Dikme, Met, Misket, Ortada Sıçan, Patlangıç/Patlangaç, Saklambaç, Saplangıç/Saplangıç, Tombik, Topaç, Tornet, Yer Kazmaca, Yağ Satarım, Yağlı Kayış, Yüksük
1. Arı
Oyuncu Sayısı: 3.
Oyun Araçları: Şapka.
Oyunun Oynanma Şekli: Üç oyuncudan birisi bir şapka takar ve ortaya geçer daha sonra arı gibi vızıldamaya başlar. Arı vızıldarken arının sağındaki ve solundaki oyuncular arının şapkasını düşürmeye çalışırlar. Arı bulduğu fırsatlarda oyuncuların ensesine vurur. Arıdan hızlı davranan ve şapkayı düşüren oyuncu arının yerini alır ve oyun bu şekilde devam eder. Kaynak kişinin belirttiğine göre bu oyun önceki bölümlerde bahsedilen ferfenede de büyükler arasında oynanmaktadır
2. Beddem Ateşi
Oyuncu Sayısı: Oyuncu sayısı yok.
Oyun Araçları: Yaş dallar.
Oyunun Oynanma Şekli: Bulunan yaş dallar bir alana getirilir ve yakılır. Dalların yaş olmasından dolayı ortaya yoğun bir duman çıkar. Dumanın içinden atlanmaya çalışılır. Kim atlar kim atlayamaz bakılır. Büyükler yaş dalların yakılmasının günah olduğunu söylediklerinden dolayı genellikle gizli yerlerde bu oyun oynanır
3. Çember Yarışları
Oyuncu Sayısı: Kişi sayısı belirli değil.
Oyun Araçları: 80-100 cm çember, çivi, sopa.
Oyunun Oynanma Şekli: O dönemde köydeki hemen hemen her çocuğun elinin altında bulunan, günümüzdeki bisikletin yerini alan bir oyuncaktır. 80-100 cm çapında demir kasnak olur. Genellikle traktör ya da eski kağnı arabalarının tekerleklerinden çıkan bir çemberdir. Çocuklar bu çembere yön ve hız vermek için 50-60 cm’lik yassı bir odun parçasının ucuna kalın sağlam bir çiviyi çakarak, çiviye de hafif bir eğim vererek kullanırlar. Çemberi dik bir şekilde tutarken diğer elindeki bu sopa ile ona vurup hız kazandırır ve daha sonra ucundaki çivi ile çembere yaslayarak ona yön verir. Her çocuk en hızlı şekilde bu çemberleri kullanmaya çalışır. Bundan dolayı köyümüzde belirli zamanlarda belirli güzergahlarda çember yarışları düzenlenir, en iyi ve en hızlı kullananı köyün birincisi olur.
4. Çıngır
Oyuncu Sayısı: 4-5 kişi.
Oyun Araçları: Taş, Top.
Oyunun Oynanma Şekli: Taşlar üst üste dizilir, sırayla oyucular taşlara doğru topu yuvarlarlar. Taşları deviren oyuncu ebe olur. Diğer oyuncular taşları üst üste dizmeye çalışırken ebe oyuncuları topla vurmaya ve oyunu kazanmaya çalışır.
5. El İçi- El Üstü
Oyuncu Sayısı: En az iki oyuncu.
Oyun Araçları: Çakı.
Oyunun Oynanma Şekli: Çakının bir ucu açılır daha sonra çakı yere saplanmaya çalışır, oyunun içerisinde aşama aşama atış şekilleri vardır, bunlar; tutam, çatak, yumruk, büzük, baş üstü, hod 1, hod 2, hod 3 gibi atış şekilleridir. Aşama aşama zorlaşmaktadır. Çakıyı yere en çok saplayan oyunu kazanır.
6. Et Satma
Oyuncu Sayısı: 10-15 kişi.
Oyun Araçları: Kemer veya sopa.
Oyunun Oynanma Şekli: Köy konağında oyun kuruculardan biri konaktaki kişilere mecburi olarak et satmaya çalışır. Sözde köyden birinin hayvanı ölmüştür ve ona yardım amaçlı et satar. Daha sonra konağa et sattıkları kişileri çağırır. Herkese ne kadar kilo et aldılarsa o kadar sopayla veya kemerle kalçalarına vurur, bu şekilde satılan etlerin tahsilatını yapmış olur.
7. Güvercin Taklası
Oyuncu Sayısı: Sekiz.
Oyun Araçları: Oyun aracı yok. Oyunun Oynanma Şekli: Dörder kişilik iki grup oluşturulur. Gruplardan biri artı şekil oluşturacak biçimde kalçalarını birbirlerine dayarlar ve öne doğru doksan derece eğilirler. Diğer grup oyuncularının her biri artının bir ucuna geçerler ve diğer oyuncuların üzerinden sırayla takla atarlar. Atlayamayan yanar ve puan kaybeder. Daha sonra gruplar yer değiştirir ve oyun aynı şekilde devam eder. En çok başarılı takla atan grup oyunu kazanır.
8. Hülü/Hulu
Oyuncu Sayısı: 3-4 kişi.
Oyun Araçları: Keçe top, sopa veya taş.
Oyunun Oynanma Şekli: Keçeden bir top yapılır. Düz bir alanda toprağa kuyu kazılır. Taş veya uzun sopa ile top yuvarlanarak kuyuya atılmaya çalışılır. Belirlenen atış miktarında kim daha çok başarılı atış yaparsa oyunu o kazanır. Kaybedene ceza verir.
9. Kağnı
Oyuncu Sayısı: 1-2
Oyun Araçları: Demir, ip, ahşap, çivi
Oyunun Oynanma Şekli: Ağaç tomruğundan oyularak yapılan araçtır. Tekerlekleri ve gövdesi ahşaptan yapılır. Tekerleklere yön vermek için bir demir parçası, bağlamak için ise çivi kullanılır. Önden başkasının çekmesi için bir ip vardır. Bu ip aynı zamanda tutunmak için de kullanılır. Tek kişi oynuyorsa bir yamacın tepesinden aşağıya doğru sürer. İki kişi oynuyorsa oyuncular birbirlerini sırayla çekerler. Durdurmak için sadece tekere ayak sürttürülür. Tekerler ses çıkarsın diye tekerlerin arasına kömür sürülür. Köydeki çocukların ilk otomobilidir.
10. Kemük/Kemik
Oyuncu Sayısı: 7-8 kişi.
Oyun Araçları: Yıkılmış, terkedilmiş ev.
Oyunun Oynanma Şekli: Geçişleri müsait, yıkılmış ve terkedilmiş ahşap bir evde oynanmaktadır. Evin dışına çıkmak yasaktır. Bir ebe seçilir ve ebe evin içerisinde diğer oyunculara dokunmaya çalışır, bir oyuncuya dokunursa “kemük” der ve o ebe olur oyun bu şekilde devam eder. Fiziksel güce dayanmaktadır. En az ebe olan oyunu kazanır.
11. Mahkeme
Oyuncu Sayısı: Oyuncu sayısı yok.
Oyun Araçları: Halı, kilim vb.
Oyunun Oynanma Şekli: Oyun kurucu dört veya beş kişi seçer. Bunların biri hakem ikisi hakem yardımcısı diğeri de zanlıdır. Zanlı genellikle yumuşak huylu kişilerden seçilir. Sorgu yaparlar ve oyuncu kendini gerçekten suçlu hissettirilmeye ve terletilmeye çalışılır. Zanlını ayağının altına çekilebilecek halı, kilim vb. bir şey konur. Hȃkim oyunun sonunda idam kararı verir ve diğer oyuncular zanlının ayağının altından koydukları halı veya kilimi çekip yere düşürürler.
12. Mest Dikme
Oyuncu Sayısı: Oyuncu sayısı yok.
Oyun Araçları: Maşa, iğne.
Oyunun Oynanma Şekli: Bir köy konağında oynanan oyunda öncelikle bir oyun kurucu bulunur. Bu oyun kurucu sözde mescidir. Mest diktirmek isteyen? diye diğer oyunculara sorar. Daha sonra sunumunu yapar. Elindeki maşa ile şıkkıdı şıkkıdı ses çıkartır. Oyuncu başı oyunculardan birine senin mesin eskimiş der ve zorla sözde mes dikmeye çalışır. Oyuncunun ayağına iğne batırılır. Oyun bu şekilde devam eder. Genellikle ferfenede oynanan oyun, çocuklar arasında da oynanmaktadır.
13. Patlangaç/Patlangıç
Oyuncu Sayısı: 8-10 kişi.
Oyun Araçları: 1-1,5 cm çapında, 20 cm uzunluğunda düz ağaç, ardıç ağacı meyvası.
Oyunun Oynanma Şekli: Düz ağacın içi nohut büyüklüğünde oyulur. Ardıç ağacının meyvaları oyulan ağacın bir ucuna konur. Konulan taraftan üfleyerek rakipler vurulmaya çalışılır. Vurulan oyundan çıkar, sona kalan oyunu kazanır.
14. Saplangıç/Saplangaç
Oyuncu Sayısı: Oyuncu sayısı yok.
Oyun Araçları: 15-20 cm yuvarlak ucu sivriltilmiş ağaç, kaz veya hindi kanadı.
Oyunun Oynanma Şekli: Yere bir çember çizilir. Ucu sivriltilmiş ağacın arkasına kaz veya hindi kanadı takılarak ağacın havaya atıldığında yere düz bir şekilde düşmesi sağlanır. Oyuncular sırayla ağaçları dik bir şekilde havaya atarlar ve çizdikleri çembere saplamaya çalışırlar. Her saplama bir puandır. Oyun on veya on iki de biter. Kaybeden cezalandırılır.
15. Yer Kazmaca
Oyuncu Sayısı: En az iki kişi.
Oyun Araçları: Sopa, kısa çomak
Oyunun Oynanma Şekli: Genellikle çay kenarındaki yumuşak arazide oynanır. Herkesin kendine ait bir sopası vardır. Bir adet de çomak bulunur. Her oyuncu yaklaşık seksen cm çapında etrafına bir daire çizer. Oyuncular çizdikleri çemberin ortasına geçer. Bir ebe seçilir, çomak çizilen çemberlerin ortasına kazılmış küçük çukura yatay bir şekilde koyulur. Ebeden bir sonraki oyuncu çomağı bu çukurun üzerine yatay bir şekilde koyduktan sonra elindeki uzun sopası ile sopanın ucunu çukura sokup çomağı altından yukarı doğru hızla kaldırarak çomağa hızla vurup en uzak mesafeye atmak için vurur. Çember sahibi ebe ise, uzağa gönderilen çomağı alıp kendi çemberine en hızlı şekilde getirmek için koşmaya başlar. Ebe çomağı almaya gittiğinde diğer oyuncular tüm güçleriyle ebenin çemberini sopalar ile kazmaya başlarlar. Ebe çomakla birlikte döndüğünde oyuncular kazma işlemine son verirler. Bu şekilde sırayla devam eder. Oyun bir oyuncunun çemberinin tamamen kazılması ve oynanamaz hale gelmesi ile son bulur ve o kişi mağlup olur. Çemberi en az kazılan kişi ise oyunu birincilikle bitirir. Daha sonra mağlup olan kişi, birinci olan kişiyi köye kadar sırtında götürmesi ile son bulur.
16. Yüksük
Oyuncu Sayısı: İki.
Oyun Araçları: 9 adet fincan ve yüzük.
Oyunun Oynanma Şekli:
İki grup oluşturulur. Dokuz adet fincan dizilir ve birinin altına bir yüzük konur. Gruplardan biri yüzüğü saklayan diğeri ise bulmaya çalışandır. İlk seçiminde bulursa oyunu doğrudan kazanır eğer bulamazsa son üç fincan kalıncaya kadar bulmak zorundadır. Eğer bulmaya çalışan grup yüzüğü bulamazsa yanar. Kaçıncı fincanda bulduysa ceza olarak o kadar adet oyuncuya mühür vurulur veya yüzü karalanır.
