Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi (BAİBÜ) Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Yusuf Yıldız "Papa, eğer vaftiz olursa Fatih Sultan Mehmet’i Doğu Roma imparatoru olarak tanımayı ve dünyanın en güçlü hükümdarı yapmayı vaat etmektedir." dedi.
Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi (BAİBÜ) Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Yusuf Yıldız, özellikle İtalyan ve Alman tarihçilerin üzerinde uzun yıllardır çalıştığı ve dünyada bilinen 94 el yazma ve 19 matbaa kopyası bulunan Papa II. Pius'un Fatih Sultan Mehmet'e yazdığı iddia edilen mektup ile ilgili yaptığı çalışmalar hakkında bilgi verdi.
Fatih Sultan Mehmet'in 29 Mayıs 1453 yılında 53 günlük bir muhasaradan sonra İstanbul'u fethetmeyi başardığını anlatan Yıldız, bu fetih haberinin 1 ay sonra Venedik Senatosuna, 8 Temmuzda ise Papa’ya ulaştığını ifade etti.
Fetih haberi ile birlikte Avrupa’da büyük bir panik ve üzüntü başladığını dile getiren Yıldız, fetih haberini alan II. Pius'un dahi o dönemde çok ağır bir krizler geçirdiğini belirtti.
“PAPA, AVRUPALI HÜKÜMDARLARI HAÇLI SEFERİNE İKNA EDEMEDİ”
Yıldız, Papa II. Pius’un o dönemde yaşadığı paniği arkadaşları olan Nikolaus Kusanus ve dönemin papası V. Nikolaus’a yazdığı mektuplarda da "'Artık sanattan bahsedilemez", "İstanbul’da antik eserler yok edilecektir", "Türkler barbardır" gibi sözlerle dile getirdiğini kaydetti.
1456’da kardinal ve 1458’de papa seçilen II. Pius'un daha papa olmadan bile Türklere karşı bir Haçlı seferi düzenlemeyi amaçladığına dikkat çeken Yıldız, bu dönemde Avrupa’da İstanbul’un fethinden sonra Fatih Sultan Mehmet'in Granada üzerinden Avrupa’ya gireceği ve Avrupa'nın tamamını ele geçirdikten sonra Avrupa’da Hristiyanlığı yok edeceği yönünde bir görüş olduğunu da dile getirerek, şunları söyledi:
"Bu görüşten dolayı Türklere karşı bir haçlı seferi düzenleme görevi vermek üzere Papa II. Pius 1458 yılında Avrupalı liderleri düzenlediği kongreye çağırıyor. Onlara burada İstanbul’un Türkler tarafından ele geçirildiğini bunun kabul edilemeyeceğini anlatmak istiyor. Ve onları bir haçlı seferi düzenleme konusunda ikna etmeye çalışıyor. Ancak bu kongreye katılım sınırlı kalır. Yani papa hükümdarları bu konuda ikna edememiştir."
MEKTUP, ROMA RESMİ DEVLET ARŞİVİNDE BULUNUYOR
Yıldız, Pius’un Türkler üzerine yapmayı amaçladığı haçlı seferlerini papa olduktan sonra da gerçekleştirmek için yoğun çaba harcadığını dile getirerek, bu seferi gerçekleştiremeyince Fatih Sultan Mehmet’e bir mektup yazdığını söyledi.
Pius’un yazdığı ileri sürülen mektubun gerçek olup olmadığının da halen çok tartışıla bir konu olduğuna vurgu yapan Yıldız, "Papa II. Pius, Fatih’e mektubu yazdı mı yazmadı mı? Bu konuda şüphesi olan insanlar da var tabi ki. Ama gerçekten böyle bir mektup yazılmıştır. Mektubun birçok nüshası tespit edildi. Matbaa baskıları var. İtalyanca ve Almanca’ya çevrildi. Papanın yazdığı mektubun , Epistulae Pontificales’de, yani Roma Resmi Devlet Arşivi’nde günümüze geldiğini de biliyoruz." dedi.
Sözü edilen mektubun yazıldığını ve bunun da ciddi bir girişim olduğunu belirten Yıldız, II. Pius’un mektubu yazışında etkili olan faktörler hakkında da bilgiler verdi.
Hayatını, Türklere karşı başarılı bir haçlı seferi düzenlemeye adayan Pius’un geçici de olsa bu fikrinden vazgeçip Fatih Sultan Mehmet’e neden mektup yazdığının düşündürücü olduğuna dikkat çeken Yıldız, bunda etkili olan en önemli faktörün papanın Avrupalı hükümdarlara kırgın olması olduğunu savundu.
Yıldız, Pius’un bütün gayretlerine rağmen Avrupalı hükümdarları haçlı seferi düzenlemeye ika edemediğinin altını çizerek, “Papa, Avrupalı hükümdarlara son derece kırgındı. Bunun papanın mektup yazmasında etkili olduğu düşünülüyor. Sultan Mehmet’in Hristiyanlara karşı hoşgörülü oluşu, entelektüelliği ve İstanbul'u yeniden inşa edişi, papanın mektup yazmasında etkili olduğu düşünülüyor." ifadesini kullandı.
“FATİH'E VAFTİZ OLARAK, DÜNYANIN EN BÜYÜK HÜKÜMDARI OLMAYI TEKLİF EDİYOR”
Mektubuna Fatih Sultan Mehmet’i överek başlayan II. Pius'un daha sonra tehdit ederek, eğer batıya karşı bir sefer düzenleme niyetindeysen bundan vazgeçmesini söylediğini dile getiren Yıldız, şunları kaydetti:
"Pius mektubunda Fatih Sultan Mehmet’i böyle bir seferden caydırmak için ve Avrupalı hükümdarların güçlerinden kuvvetlerinden onların maddi imkanlarından ordularından bahsediyor. Mektubunda, Fatih'i batı yönünde düzenlenecek bir seferden caydırmaya çalışıyor. Eğer batıya bir sefer düzenlerse Avrupalı hükümdarların kendi aralarında birleşeceğini iddia ediyor. Hemen ardından Fatih Sultan Mehmet’in güç ve şöhret arzusu içinde olduğunu iddia ediyor. Eğer Avrupalı halklar üzerinde hakimiyet kurmak istiyorsanız bunu savaştan daha basit bir yöntemle yapabilirsiniz diyor. Bu da birkaç damla su diyor. Yani bunun anlamı siz vaftiz olarak Avrupalı halklara hükmedebilirsiniz diyor. Papa, eğer vaftiz olursa Fatih Sultan Mehmet’i Doğu Roma imparatoru olarak tanımayı ve dünyanın en güçlü hükümdarı yapmayı vaat etmektedir."
“PAPA'NIN AMACI, EN BÜYÜK RUHANİ LİDER OLMAK”
Yıldız, papanın haçlı seferi projesinin başarısızlıkla sonuçlanmasından sonra Hristiyanlığa karşı yönelen Türk tehlikesini, Sultan Mehmet ile halkını Hristiyan yaparak atlatmaya çalıştığının da sözlerine ekleyerek, "Böylece Türkler din kardeşi olacağı için Avrupa’ya yönelen İslam tehlikesi de onlar açısından ortadan kalkacak, savaş tehlikesi ortadan kalkacak. Hristiyanlık bu şekilde kurtulmuş olacaktı. Ayrıca, Papa Sylvester’in 4. yüz yılda büyük bir imparator olan Konstantin’i vaftiz ettiği gibi, o da Doğuda ve Batıda büyük bir güce sahip olan büyük bir hükümdar olan Fatih Sultan Mehmet’i vaftiz ederek ikinci bir Sylvester olmayı hedeflemiştir." dedi.
Papanın yazdığı mektubun Fatih Sultan Mehmet’e ulaşıp ulaşmadığı konusuna da değinen Yıldız, “Bu konuda hiçbir bilgi bulunmuyor. Muhtemelen mektup sultana hiçbir zaman gönderilmedi. Mektubu papa II. Pius bilhassa Avrupalı hükümdarlara olan kırgınlığından dolayı yazdı. Ama Fatih Sultan Mehmet'e hiçbir zaman göndermedi.” İfadesini kullandı.
Yıldız, papanın böyle bir mektubu aslında Fatih Sultan Mehmet'e göndermek için değil Avrupalı hükümdarlara kızdığı için yazdığını iddia eden tarihçilerin de olduğunu vurgulayarak, "II.Pius Avrupalı hükümdarlara kırgındır. Onlara kızgındır. Onlara bir ders vermek bu mektubu onların suratına bir tokat gibi çarpmak için yazdığını iddia edenler var. Tabi ki mektubu o dönemde sultana göndermesi Avrupalı hükümdarlar nezdinde de çok büyük tepkilere yol açacaktı. Belki de papa bu mektubu Fatih Sultan Mehmet’e göndermek için değil Avrupa’ya kendi düşüncesinin özellikle de haçlı seferi düşüncesinin haklılığını göstermek için yazmış olabilir." şeklinde konuştu.
