Nevruz sözcüğü, Farsça nev (yeni) ve ruz (gün) sözcüklerinin birleşmesinden meydana gelmiş olup, yeni gün anlamına gelmektedir. Eski İran takvimine göre yılın ilk günüdür ve güneşin Koç burcuna girdiği ilkbaharın başlangıcı sayılan bir gündür.
Güneş 21 Marta kadar güney yarımküreye daha çok ışık ve ısı verirken,21 Mart tarihinden itibaren kuzey yarımküreye daha çok ısı vermeye başlar. Bu nedenle kuzey yarımkürede yaşayan bazı halklar için 21 Mart günü uyanış ve yaradılışın sembolü olarak kutlanmaya değer bir gün anlamı taşımaktadır.
İran mitolojisine göre Tanrı dünyayı, insanı ve güneşi bu günde yaratmıştır. İran’ın efsanevi padişahı Kiyumers tahta oturarak bugünü bayram ilan etmiştir. İran’da ihtişamın sembolü olan Cemşid de aynı gün tahta oturmuştur. Ayrıca Hz. Âdem’in 7. torunu olan Cem, 21 Mart günü Azerbaycan’a gelmiş ve bugünü bayram ilan etmiştir.
YURDUMUZDA NEVRUZ KUTLAMALARI
Anadolu'da "Sultan-ı Nevruz", "Nevruz Sultan", "Mart Dokuzu" ve "Mart Bozumu" gibi adlarla bilinen Nevruz, gelenekleriyle bütün Türk toplumu içinde yaşamaya devam etmektedir.
Nevruz, Tahtacı Türkmenlerinin yayla çıkışında; 22–23 Mart tarihlerinde kutlanmaktadır. Tahtacı, Türkmenlerinde Nevruz; ölülerin yedirilip içirildiği gün olarak kabul edilir. Çamaşırlar yıkanır, yemekler hazırlanır. Daha sonra topluca yemek yenir. Bu arada sazlar çalınır, şarkılar, türküler söylenir, ağaçlarda salıncaklar kurulur ve çocuklar "bayrak" adı verilen uçurtmaları uçururlar. Akşam komşu ve akrabalar, eğlencelerini ve sohbetlerini, yeme ve içmelerini sürdürürler, sohbetler sabaha kadar devam eder.
Yörükler arasında; Nevruz ile birlikte kışın bittiği ve bahar mevsimin başladığı kabul edilir. Köy halkı, 22 Mart sabahı yaylalara doğru yola çıkar, daha önceden "davar evleri" ne yerleşmiş olanlar, köyden gelen akraba ve komşularına ev sahipliği ederler. Gelen misafirler çadırlara yerleşir, kendilerine ikramlarda bulunulur. Sürü sahipleri tarafından kesilen kurbanlar, hep birlikte yenilir. Gençler tarafından yapılan eğlenceler düzenlenir, yemekler yenir, şarkı ve türküler söylenir, oyun oynanır. Eğlenceler geç saatlere kadar devam eder.
Alevi-Bektaşi topluluklarda Nevruz'un Hz. Ali'nin doğum günü olduğuna dair inanışın yanı sıra, Hz. Ali ile Hz. Fatima'nın evlenme günü olduğuna dair bir inanış da vardır. Ayrıca, kışın sona ererek baharın geldiği, kışlaklardan yaylalara doğru göçlerin başlamasının zamanının geldiği kabul edilir. Nevruz sabahı mürşidin okuduğu duadan sonra, süt içilir. Nevruziye adı verilen şiirler, nefesler ve Hz. Ali'nin Mevlidi okunur. Gün şeker, şerbet ve içeceklerle kutlanır.
Gaziantep ve çevresinde 22 Mart gününe "Sultan Navrız" adı verilir. Halk arasındaki inanca göre Nevruz gecesi Sultan Navrız'ın geçtiği saatte uyanık olanların, bütün dileklerinin gerçekleşeceğine inanılır.
Diyarbakır'da Nevruz günü halk, eğlence ve mesire yerlerine giderek Nevruz'u kutlarlar. Doğu Anadolu halkı için Nevruz gecesi, kutsallık taşır. O gün, herkesin yıllık rızkı ve mukadderatı belirlenir. Herkes, güzel ve yeni elbiseler giyerek yeni yıla hazırlanır. Evlerde yemekler yapılır, karşılıklı ziyaretler birbirini takip eder, fakirlere yardım edilir.17 Mart gününe bağlanan gece, aile reisi aile mensuplarının sayısı kadar küçük taş toplar, bunları evin bacasının dış kısmında bir yere koyar. Taşların kimi temsil ettiği, daha önceden belirlenir. Bayram sabahı bu taşlar yoklandığında, hangisinin altında kırmızı böcek bulunursa, uğur ona atfedilir. Ailenin o uğurlu ferdi yüzünden Tanrı'nın rızkının kendilerine verildiğine inanılır.
Kars ve çevresinde; bu tarihte kapı dinleme, baca-baca âdetleri görülür. Evde bulundurulan çeşitli meyvelerden, baca-baca gezenlere verilir.
Orta Anadolu'da Nevruz, "Mart Dokuzu" olarak bilinir. Diğer bölgelerde olduğu gibi çeşitli yemekler yenilir, oyunlar oyanır, dilekler tutulur, eğlenceler düzenlenir, büyük ateşler yakılır. 21 Mart'ı 22 Mart'a bağlayan gece de seyirlik oyunlar oynanır, eğlence ve sohbetler geç saatlere kadar sürer.
Edirne'de, 22 Mart günü yapılan Nevruz kutlamalarında mesire yerlerine gidilir, eski hasırlar yakılarak üzerinden atlanır.
Uşak’ta Nevruz kutlamaları oldukça yaygındır. O gün için, "yıl yenilendi" tabiri kullanılır.
Sivas’ta Mart Dokuzu'nda gök gürlerse, o yıl ürünün bol olacağına inanılır.
Osmanlı Padişahlarınca da Nevruz'a özel önem verildiğini görüyoruz. Padişahlara Nevruz günlerinde "Nevruziye" adı verilen telhis(özet)ler yazılarak, padişah kutlanırdı. Nevruz günlerinde müneccimbaşı, yeni takvimi padişahlara sunar, o anda aldığı bahşişe de "Nevruziye Bahşişi"adı verilirdi. Saray hekimbaşıları tarafından hazırlanan ve Nevruziye denen çeşitli baharatlardan yapılmış macunlar, padişah ailelerine ve büyüklere sunulurdu. O gün için yapılmış olan macunlar, porselen kapaklı kâseler içinde takdim edilirdi.
Geçmişte Nevruziyeler sadece fakirlere ve hastalara verilirken, zamanla talebin artması nedeniyle, haksızlık olmaması için çevreye dağıtılmaya başlanmıştır. Mesir ile Nevruz Macunu aynı uygulamadan kaynaklanmakta ve her ikisinin de sağaltım niteliği bulunmaktadır.
Nevruz geleneği, uygulamada bazı farklılıklar görülmekle birlikte, Orta Asya Türk Toplulukları, İran, Anadolu ve Balkanlarda, aynı tarihler arasında her toplum tarafından kendine özgü bir nedene dayandırılarak kutlanan, geleneksel bir bayram niteliği kazanmıştır.
19 MART
1920- Mustafa Kemal, Ankara'da bir meclis toplanması amacıyla genelge yayınladı.
1975- Tarihe 1. Milliyetçi Cephe Hükümeti (1. MC) olarak geçen, dört sağ partiden (AP, MSP, MHP, CGP) oluşan
koalisyon işbaşına geldi.
1999- Ankara DGM Başsavcılığı, Fethullah Gülen hakkında, anayasal düzeni değiştirmeye çalıştığı gerekçesiyle soruşturma açtı.
2003- ABD askerleri Irak-Kuveyt sınırındaki askerden arındırılmış bölgeye girdi. ABD uçakları da Irak'ın batısını bombalamaya başladı.
2016- İstanbul İstiklal caddesindeki canlı bomba saldırısında 5 kişi öldü, 39 kişi yaralandı.
20 MART
1930- Yeni çıkan Belediye Kanunu ile kadınlar ilk defa belediye seçimlerine katıldı.
1956- Fransa, Tunus'un bağımsızlığını tanıdı. Tunus'un ilk Devlet Başkanı Habib Burgiba oldu.
1981- Arjantin'in eski başkanı İsabel Peron, rüşvet suçundan 8 yıl hapis cezasına çarptırıldı.
1996- İngiltere'de hükümet, ''deli dana'' hastalığının insanlara da bulaştığını açıkladı.
2003- ABD'nin Irak operasyonu, Bağdat'ın bombalanmasıyla başladı.
2005- Mersin'de Metropol miting alanında yapılan Nevruz kutlamalarının ardından Türk bayrağını yere atıp yakma girişiminde bulunuldu. Olay yurtta infiale yol açtı.
2021- İstanbul Sözleşmesi feshedildi.
21 MART
1653- Osmanlı tarihinde ilk bütçeyi yapmakla tanınan Sadrazam Tarhuncu Ahmet Paşa, bundan rahatsızlık
duyanların padişaha şikâyeti sonucu öldürüldü.
1937- TBMM'de 1935'te kabul edilen Tunceli Kanunu'ndan sonra bölgede özellikle karakol, yol ve köprü inşaatlarına karşı çıkan aşiretler Nevroz gecesi ayaklanma başlattı. Ordu birlikleri isyanı bastırmak üzere bölgede harekâta başladı.
1973- Halk ozanı Âşık Veysel Şatıroğlu, Sivas'ın Sivrialan köyünde vefat etti.
1990- Elazığ'ın Palu ilçesi yakınlarında yolu kesen teröristler, bir araçtan indirdikleri 9 mühendisi öldürdü.
1995- Nevruz Bayramı ilk kez ''resmen'' kutlandı.
1995- Türk Silahlı Kuvvetleri, 35 bin personelin katılımıyla Irak'ın kuzeyinde harekât başlattı.
2014- Sosyal paylaşım sitesi Twitter'a erişim Türkiye'de yasaklandı.
22 MART
1945- Mısır, Suriye, Lübnan, Ürdün, Suudi Arabistan, Irak ve Yemen, Kahire'de Arap Birliği'ni kurdular.
1963- Yassıada duruşmalarında ''Anayasa'yı ihlal suçundan'' idama mahkûm edilen, ancak cezası yaş haddinden müebbete çevrilen eski Cumhurbaşkanı Celal Bayar, adli tıbbın verdiği rahatsızlığına ilişkin rapor üzerine, 22 Martta Kayseri Cezaevinden tahliye edildi.
1995- Irak'ın kuzeyindeki harekâtta 3 bin terör örgütü mensubu çembere alındı, 200'ü öldürüldü, 8 er şehit oldu, 11 er yaralandı. 23 Martta ise Haftanin kuşatıldı. 89 terörist daha ölü ele geçirildi.
2001- Atatürk'ün manevi kızı, ilk kadın pilot Sabiha Gökçen, Ankara'da 88 yaşında vefat etti.
23 MART
1921- Yunan birlikleri, Uşak ve Bursa üzerinden, Afyon ve Eskişehir'e doğru iki koldan taarruz başlattı.
1998- Bakanlar Kurulunda irticayla mücadelede alınması gereken önlemleri içeren yasa tasarılarının büyük bölümü imzalandı.
24 MART
1919- İngilizler Urfa'yı işgal etti.
1926- Türkiye'de petrol arama ve işletilmesinin devletçe yönetilmesini öngören kanun TBMM'de kabul edildi.
1936- Afyonkarahisar Zafer Abidesi, Başbakan İsmet İnönü'nün konuşmasıyla açıldı.
2000- Genelkurmay Başkanlığı, Talat Aydemir'in idamıyla sonuçlanan 1963'deki darbe girişimine katılan 1459 Harp Okulu öğrencisinin haklarını 37 yıl sonra iade etti.
25 MART
1912- Türk Ocağı, İstanbul'da kuruldu.
1960- Güney Afrika'da Johannesburg'da tüm siyah politik örgütler feshedildi.
1962- EOKA'cılar Kıbrıs'ta iki camiye bomba attı.
1975- Suudi Arabistan Kralı Faysal, akli dengesi bozuk yeğeni prens Faysal tarafından Riyad'da öldürüldü.
1999- Sırbistan, NATO'ya savaş ilan edip BM'ye bildirince, NATO üyesi Türkiye de bu ülkeyle resmen savaşa girmiş oldu. Türkiye, uzun yıllar sonra ilk kez bir savaşta resmi taraf oldu.
2009- BBP Genel Başkanı Muhsin Yazıcıoğlu ve yanındaki 5 kişi, bindikleri helikopterin Kahramanmaraş yakınında düşmesi sonucunda yaşamını yitirdi.
