Türk ulusunun büyüklüğüne ve üstün uygarlık yeteneklerine içten inanmış olan Atatürk, onu en uygar milletlerin düzeyine çıkarmak için önce tarihini bilmesi ve bunun içinde onu ilk kaynaklardan kendisinin araştırarak öğrenmesi gerektiğine inanıyordu. Atatürk’ün direktifleriyle, 16 üye tarafından, 15 Nisan 1931' de "Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti" adı altında kurulan kurum'un adı 3 Ekim 1935'te Türk Tarih Kurumu'na çevrildi. Türk Tarih Kurumu, Atatürk’ün eseridir.
Atatürk, yaşamının son günlerine dek kurumun çalışmalarına kendisi önderlik etmiş, çalışma planını kendisi çizmiştir. Türk ve Türkiye tarihini aydınlatacak araştırmacılara yol gösterici nitelikte aşağıdaki direktifleri vermiştir:
"Tarih yazmak, tarih yapmak kadar mühimdir. Yazan yapana sadık kalmazsa, değişmeyen hakikat, insanlığı şaşırtacak bir mahiyet alır."
"Biz daima hakikat arayan ve onu buldukça ve bulduğumuza kani oldukça, ifadeye cüret gösteren adamlar olmalıyız."
Atatürk'ün Türk Tarih Kurumu'na ve çalışmalarına verdiği önem, 5 Eylül 1938'de düzenlediği vasiyetnamesinde parasal varlığından kurum için de bir pay ayırmasıyla kanıtlanmıştır. Türk Tarih Kurumu'nun ana geliri, bu vasiyetnameye uygun olarak, Atatürk'ün İş Bankası'ndaki hisse senetlerinden oluşmaktadır.
Atatürk'ten sonra gelen bütün Cumhurbaşkanları da kurumun koruyucu başkanlarıdır.
Kuruluşundan başlayarak çalışmalarını eski Türk Ocağı Halkevleri binasında sürdüren kurum, 1940 yılı sonlarında Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi'nde ayrılan bir bölüme geçmiştir. Ancak her gün zenginleşen kitaplığı, çalışmaları ve gelişen basımevi için bu yer yetersiz kalmış, 12 Kasım 1967 günü yeni binasına taşınmıştır.
Atatürk'ün kurucusu ve koruyucusu olduğu Türk Tarih Kurumu'nun amacı, Türk tarihi ile Türkiye tarihini ve bunlarla ilgili konuları incelemek ve elde edilen sonuçları her türlü yollarla yaymaktır. Kurum, bu amaçlarını gerçekleştirmek için anma törenleri, konferanslar, seminerler, kongreler düzenler, kazılar yaptırır, Türk ve Türkiye tarihine ait kitaplar yayınlar.
Kurum, yeni buluşları ve bilimsel konuları tartışmak üzere, geleneksel duruma gelen ve günümüze dek aralıklarla toplanan Türk Tarih Kongreleri düzenlemektedir. İlk iki kongre Atatürk'ün koruyucu başkanlığında yapılmış, kongreleri kendileri izlemişlerdir.
I. Türk Tarih Kongresi, 2–11 Temmuz 1932 yılında Ankara Halkevi'nde yapılmıştır. Amacı yeni tarih görüşünün ve tarih öğretiminde tutulacak yolun öğretmenlere ve kamuoyuna anlatılmasıdır. 20–25 Eylül 1937 yılında Dolmabahçe'de yapılan II. Kongre, uluslararası nitelik kazanmış, yabancı bilim adamları da bu kongreye katılmışlardır. Bu Kongre, Türk tarihinin açıklanması ve belgelenmesi amacını gütmüştür. Ayrıca, Kongre dolayısıyla, tarih öncesinden Cumhuriyet dönemine dek yurdumuzda ve Ortadoğu'da gelişen büyük uygarlıkları, maketler, mulâjlar, resimler ve grafiklerle canlandıran bir sergi düzenlenmiş ve bu sergi Atamızın ölümüne dek Dolmabahçe'de kalmıştır.
Kurum, kongreler dışında kurulduğu günden beri gerek üyeleriyle, gerekse üyeleri dışındaki bilim adamlarıyla çeşitli bilimsel toplantılar yapmış ve Türk tarihinin konularını, sorunlarını tartışmıştır. Ayrıca, Türk tarihinin büyük olaylarla, Türk büyüklerinin doğum ve ölüm yıldönümlerinde törenler ve seminerler düzenlemekte ve eserler çıkarmaktadır. Kongreleri sırasında ve belirli günlerde, öğretici nitelikte sergiler düzenlemektedir.
Kurum, uluslararası bilim kurumlarının da üyesidir. "Uluslararası Akademiler Birliği"nin Türkiye'deki tek üyesi Türk Tarih Kurumu'dur.
Türk Tarih Kurumu, Türk ve Türkiye tarihi ve bunlarla ilgili çeşitli konuları içeren ve 1963 yılından günümüze dek süren "Atatürk Yıllık Konferansları" düzenlemektedir. Kurum, amacı olan Türk ve Türkiye tarihini ve bunlarla ilgili konuları, Türklerin medeniyete hizmetlerini incelemek ve elde edilen sonuçları yaymak için yayınlar yapmaktadır. Yayınların, birçok yabancı üniversite, akademi, bilim kurumu ve bilim adamı ile değişimi yapılmaktadır. Ayrıca, Kurum'un süreli yayını olarak, adını Atatürk'ün koyduğu "Belleten" 1937 yılından beri yayınlanmaktadır. Türk tarih biliminin sesini duyuran ve Türk araştırıcılarının çalışmalarını dünyaya tanıtan uluslararası bir üne kavuşmuş olup, bilim dünyasında takdir ve güvenle izlenmektedir. Kurum'un diğer bir yayını olan "Belgeler" 1964 yılından beri çıkmakta ve Türk arşivlerindeki belgeler açıklamalı olarak yayınlanmaktadır. 1991 yılında yayınlanmaya başlanan "Höyük" ise kazı raporlarını içermektedir. Kurum, Atatürk'ün direktifleriyle, Anadolu kültürünün eskiliğini ve bunu Orta Asya’ya bağlayan yolları ve belgeleri ortaya çıkarmak, ayrıca daha yeni ve klasik uygarlıkların Anadolu'daki kalıntılarını araştırarak, yurdumuzun tarih öncesi çağlarından bugüne kadar olan tarihini aydınlatmak için kazılar yaptırmaktadır. 22 Ağustos 1935'te, Kurum'un kendi parası ve kendi elemanlarıyla başlattığı ilk kazı "Alacahöyük Kazısı"dır. Bunu Trakya ve Anadolu'nun türlü bölgelerinde yapılan kazı ve arkeolojik araştırmalar izlemiştir. Bu kazılardan çıkan eserler pek çok müzemizde yer almaktadır.
Türk Tarih Kurumu'nun en başarılı işlerinden biri de bir ihtisas kütüphanesi kurmuş olmasıdır. Tarih ve arkeoloji alanında yurdumuzun en büyük kütüphanesi olan Türk Tarih Kurumu Kütüphanesi, araştırıcıların en büyük yardımcısıdır.
11 NİSAN
1920- Sadrazam Damat Ferit, Kuvayı Milliye aleyhinde bildiri yayınladı.
1920- Urfa, Fransız işgalinden kurtuldu.
1991- Terörle Mücadele Yasası kabul edildi.
1995- GAP kapsamında Harran Ovası'na ilk su verildi.
1997- Atatürk Uluslararası Barış Ödülü'nün, Bosna'da görev yapan Türk Barış Gücü'ne verilmesi kararlaştırıldı.
2017- Milli Savunma Bakanlığı, Rusya ile S-400 füze tedarik sözleşmesinin imzalandığını açıkladı.
12 NİSAN
1925- Şeyh Sait ve adamları yakalandı. Ayaklanma hükümet güçleri tarafından bastırıldı.
1961- Sovyetler Birliği uzaya ilk insanı gönderdi. ''Vostok I'' ile uzaya giden Yuri Gagarin, uzayda 108 dakika kaldı.
1969- Sonradan Atatürk Kültür Merkezi adını alacak İstanbul Kültür Sarayı, Aida Operası ve Çeşmebaşı Balesi
ile açıldı.
1983- Eski Bayındırlık bakanlarından Şerafettin Elçi, Yüce Divan'da iki ayrı suçtan dolayı görevini kötüye
kullandığı gerekçesiyle toplam 2 yıl 4 ay hapis, 4 bin 660 lira para cezasına mahkûm edildi.
13 NİSAN
1909- İstanbul’da, 31 Mart Olayı olarak anılacak gerici ayaklanma yaşandı.
1919- İngilizler Kars'ı işgal etti.
1920- Tarsus bölgesinde Fransız kuvvetleriyle milli müfrezeler arasında Birinci Kavaklıhan savaşı başladı.
1920- 1. Düzce Ayaklanması. Düzce'de milli harekete karşı ayaklanma başladı. Ayaklanmacılar "padişahın yanındayız" diyerek, Düzce'yi ele geçirdi, subayları öldürdü ve askeri mühimmat depolarını yağma etti.
1922- İtalyanlar, Söke bölgesini boşaltmaya karar verdi.
1923- Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakına bağlı olarak Futbol Heyeti Müttehidesi (Futbol Federasyonu) kuruldu. (21 Mayısta FİFA üyeliğine kabul edildi.)
1949- Türk Kadınlar Birliği, Cumhurbaşkanı İsmet İnönü'nün eşi Mevhibe İnönü'nün onursal başkanlığında
kuruldu.
1982- Eski bakanlardan Hilmi İşgüzar, Yüce Divan'da 9 yıl 8 ay hapse mahkûm edildi.
1994- RP Genel Başkanı Necmettin Erbakan'ın, ''RP'nin iktidara gelmek için sert mi yumuşak mı, kanlı mı yoksa tatlı mı olacak? 60 milyon karar verecek'' ifadesini kullanması tepkilere yol açtı.
1998- Terör örgütü PKK'nın iki numaralı adamı Şemdin Sakık ile kardeşi Arif Sakık, Genelkurmay Başkanlığı
Özel Kuvvetler Komutanlığının ''Yarasa'' operasyonuyla yakalanıp Türkiye'ye getirildi.
14 NİSAN
1909- Adana'da Ermeni isyanı başladı.
1987- Türkiye, Avrupa Ekonomik Topluluğu'na tam üyelik için resmen başvurdu.
1994- RP Genel Başkanı Necmettin Erbakan'ın Grup konuşması hakkında DGM, Ankara Cumhuriyet ve Yargıtay
başsavcılıkları 3 ayrı soruşturma açtı.
1998- Şırnak'taki operasyonda 62 PKK'lı terörist öldürüldü, 10 asker şehit düştü.
2005- Gazeteci-yazar Esen Ünür, tedavi gördüğü Güven Hastanesi’nde yaşamını yitirdi.
15 NİSAN
1920- 2. Anzavur İsyanı bastırıldı.
1921- İsyancı Anzavur, Biga yakınlarında öldürüldü.
1923- Hıyanet-i Vataniye Kanunu'nda önemli değişiklikler yapılarak, kapsamı genişletildi.
1925- Doğu'da isyan başlatan Şeyh Sait yakalandı.
1931- Mustafa Kemal Atatürk tarafından Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti (Türk Tarih Kurumu) kuruldu.
1933- Ankara-İstanbul tarifeli uçak seferleri başladı.
1942- Ankara Üniversitesi kuruldu.
1970- İlk elektronik hesap makinesini Japonlar buldu.
16 NİSAN
1919- Fransızlar Afyon'u işgal etti.
1920– Şeyhülislam Dürrizade'nin fetvasına karşılık, Ankara müftüsü Rıfat Efendi (Börekçi) ve 153 müftü ile din adamı halktan milli direnişe sahip çıkmasını istedi.
1948- Avrupa Ekonomik İşbirliği Örgütü kuruldu. Türkiye örgüte katıldı.
1972- İnsanoğlunun 5. ay yolculuğu, ''Apollo 16'' uzay aracıyla başladı.
1988- İsrail komandoları, Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ) askeri komutanı Ebu Cihad'ı Tunus'ta öldürdü.
1994- RTÜK'ün oluşturulduğu, Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanun, TBMM'de kabul
edildi.
2006- Teksas Pasifik Grup, Tekel Alkollü İçkiler Bölümü'nü iki yıl önce alan Mey İçki'nin yüzde 70'lik hissesini 700 milyon dolara satın aldı.
2017- Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne geçişi öngören 18 maddelik anayasa değişikliği için halk oylaması yapıldı.
2021- Malatya Yeşilyurt Belediyesi tarafından Almanya'ya gezi amaçlı gönderilen 43 kişi geri dönmedi. Bu kişiler hizmet damgalı pasaport (gri pasaport) ile yurtdışına çıkmışlardı.
17 NİSAN
1919- İzmir'de bulunan Averof zırhlısına mensup bir Yunan birliği gemiden Kordon'a çıkarak, halkı tahrik etmek istedi.
1920- Fevzi (Çakmak) Paşa, Kurtuluş Savaşı'na katılmak üzere İstanbul'dan ayrıldı.
1924- İtalya'da genel seçimleri Benito Mussolini'nin Faşist Partisi kazandı.
1928- Ankara Palas Oteli hizmete açıldı.
1940- Köy Enstitüleri Kanunu kabul edildi.
1954- Çanakkale Anıtı'nın temeli atıldı.
1993- Sekizinci Cumhurbaşkanı Turgut Özal, Çankaya Köşkü'nde geçirdiği kalp krizi sonucu kaldırıldığı
Hacettepe Üniversitesi Hastanesinde tüm çabalara rağmen kurtarılamadı.
2020- Yeni İnfaz Yasası, Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. 45 bin hükümlü tahliye edilecek.
