Uzun yıllardır tartışılan bir konu, eğitim reformu okul öncesi eğitimden mi başlamalı yoksa yüksek öğretim ve üniversiteler eliyle mi gerçekleştirilmelidir. Bu soruya çoğu kez yüksek öğretim cevabı verilmiş olsa da araştırmalar toplumları kalkındırmanın ve yüksek nitelikli insan seviyesine ulaşmanın yolunun erken çocukluk eğitiminden geçtiğini belirtmektedir.

Örneğin Nobel Ekonomi Ödüllü Amerikalı Profesör James J. Heckman tarafından gerçekleştirilen bir araştırmada, erken dönem çevresel ortamların, çocuğun ergenlik ve yetişkinlik dönemindeki başarısı üzerindeki etkisinin, çok büyük olduğunu ortaya koymuştur. Dolayısıyla toplum ve bireyin gelişimi için okul öncesi eğitime yapılacak bir birimlik yatırımın yüksek öğretim için yedi birime karşılık geldiğini söyleyebiliriz.

Başka bir ifadeyle okul öncesi eğitiminin gücü, üniversite eğitiminin gücünden 7 kat daha fazladır. Bu nedenledir ki bugün gelişmiş ülkelerin tamamı insan eğitimini anne karnında ve 0 yaşında başlatmaktadır. Çünkü 0-3 ve 0-6 yaş insan gelişinin en kritik dönemini oluşturmakladır. Beyindeki nöron sayısının en fazla artış sağladığı bu dönemde zengin yaşantı ve dil çevresi hayati bir önem taşır (Burada zenginlikten kasıt, kaliteli iletişim ve uyarıcı sunumudur.).

Bir çocuğun gelecekteki öğrenme gidişatını belirleyen temel faktörden biri yaşamının ilk yıllarındaki dil ortamıdır. Ebeveynin özellikle erken çocukluk sürecinde (0-3) çocuğuyla ne kadar ve nasıl konuştuğu konusu üzerinde titizlikle durulması gereken çok boyutlu pedagojik bir meseledir. Anne-babanın sosyo-ekonomik durumu (zenginlik, okuryazarlık düzeyi vb.) ne olursa olsun nitelikli ebeveyn konuşmalarının çok fazla olduğu evlerdeki çocuklar daha sağlıklı bilişsel ve duygusal özellikler göstermektedir.

Çocukların başarısında önemli bir değişken olan dil işleme hızı, 0-3 yaş sürecinde belirginleşir ve keskinleşir. Büyük potansiyeli içerisinde barındıran beyin ancak deneyimlerle, iletişimle akıl haline gelir. Bir ebeveynin çocuğuyla konuştuğu kelimelerin sayısına ve konuşma şekline bakarak söyleyebiliriz ki; ebeveyn dili matematik, uzamsal akıl yürütme ve okuryazarlıktaki potansiyelimize erişme becerimizin yanı sıra davranışlarımızı, stres karşısındaki tepkimizi, azmimizi hatta ahlaki kişiliğimizi bile etkileyebilir.

0-3 yaş sürecindeki iletişim (ebeveyn dili) önemli düzeydeki sinirsel bağların dayanıklılığını ve kalıcılığını belirleme ve diğerlerini budayarak ortadan kaldırmada katalizör vazifesi üstlenebilir. Fiziksel ve biyolojik açıdan emzirme yani anne sütü ne kadar önemliyse entelektüel (münevver, analitik düşünebilen) büyümeyi sağlamak için de sosyal beslenme (doğru iletişim) o kadar önemlidir. “Dil bakımından zengin bir çevre “oksijen gibidir.” Bebekler, akıllı olarak dünyaya gelmez, onları akıllı yapan şey, ebeveyn iletişimidir.  Bu nedenle “İnsan hayatı için kritik bir öneme sahip olan erken çocukluk dönemine (0-3 yaş) ilişkin başta anne-baba, bakıcı, eğitimci ve sağlık çalışanları olmak üzere sürece dahil olan tüm paydaşlar için farkındalık çalışmaları yürütmek ve etki alanları oluşturmak.” Eğitime önem veren tüm kesimlerin temel sorumluluğu olmalıdır.

***

Bu düşüncelerle 2022 yılında kurduğumuz “Erken Çocukluk Eğitimi Derneği”mizi (ERKÇED) yaşatmak ve yukarda anlattığım amaçları gerçekleştirmek en büyük hedefimiz.

***

Bu hafta okuduğum bir haber beni oldukça sevindirdi. Okuduğum habere göre Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından yürütülen Avrupa Birliği (AB) destekli proje kapsamında İstanbul, Ankara ve İzmir’de 0-36 aylık çocuk sahibi 3 bin 500 sigortalı anneye 12 ay boyunca ayda 325 euro destek verilecekmiş. Eğitimli ve sigortalı çocuk bakıcılığının teşvikinin de hedeflendiği projede, 3 bin 500’ü anne ve 3 bin 500’ü bakıcı olmak üzere toplam 7 bin kadın faydalanacakmış. Dilerim bu ve benzeri projeler tüm şehirlerimizde uygulanır ve yaygınlaşır.

Şunu asla ama asla unutmayalım. Mutlu, refah düzeyi yüksek, saygılı, üretken ve  nitelikli bir toplum arzu ediyorsak ilk yapmamız gereken şey bilim ve değerlerle örülmüş bir eğitim ortamı yaratmaktır.

Eğitimin gücü, tüm zorlukları yener.

17.04.2024

Bayram ERDEN