''Bahçekapı'da, Hacı Bekir'in şekerci dükkânı karşısındaki hanın üst katındayız. Burada üç oda var. Bunlardan birinde yazarlar çalışıyor. Gazetenin sahibi Agâh Efendi, Şinasi, bir iki kişi daha... Bir başka odaya gazetenin basıldığı basit el tezgâhı yerleştirilmiş. Üçüncü odada mürettipler yazı dizip sayfa bağlıyor. Hepsi yaşlı, "en genci altmışlık" zatlar... Asıl görevleri cami hatipliği, imamlık, medrese hocalığı. Kimisi devlet matbaası Matbaa-i Amire'den getirtilmiş, kimisi üç beş kuruş kazanabilmek için dizgiciliği öğreniyor. Dizgi harflerinin bulunduğu "hurufat kasalarısın önündeki "kürsü" denilen, minderli, çevresi yastıklarla donatılmış sedire oturmuşlar, harfleri birer birer önlerindeki kasalardan alıp ellerindeki "kumpas"a yerleştiriyorlar. Aradıklarını bulamayınca da yanlarındaki, az ötelerindeki arkadaşlarından istiyorlar. Dizilen satırlar sütunlara, sütunlar sayfalara dönüşüyor. Sayfalar bağlanıyor, düzeltisi yapıldıktan sonra yandaki odaya götürülüp el tezgâhına yerleştiriliyor ve gazete basılıyor. Gazetenin tek satıcısı, Tömbekici Hasan Ağa... Merdiven başından gazeteyi alıp bitişikteki ya da pek yakındaki tütüncü dükkânına götürüyor. Ve isteyenlere, tezgâh altından çıkarıp vererek parasını alıyor. Henüz gazete satıcısı, gazete dağıtıcısı yok... Bir süre sonra "müvezzi" denilen dağıtıcılar ortaya çıkacak, ama bunlar da koltuklarının altındaki gazeteyi sessiz sedasız satacaklar. Bu gizliliğin ya da sessizliğin nedeni, bağnaz suhte (softa, medrese öğrencisi) korkusu... Bir de lobutlu, usturalı, kamalı dolaşan bağnaz hocalardan korku... İşin uçunda kıyasıya dayak yemek, hatta kim vurduya gitmek var...''
İlk sayısı 22 Ekim 1860'ta çıkan ve ilk özel gazete olarak nitelenen Tercüman-ı Ahval, bu koşullar altında yayımlanıyordu.
Tercüman-ı Ahval'in yayıncısı Agâh Efendi (1832-1885), ailesi dolayısıyla "Çapanzade" diye anılıyordu. Daha önce birtakım devlet görevlerinde bulunmuştu. Mart 1860'ta Maarif-i Umumiye Nezareti'ne (Eğitim Bakanlığı) dilekçeyle başvurarak gazete çıkarma izni verilmesini istemiş; Meclis-i Maarif bu başvuruyu görüşmüş ve bir "mazbata" (rapor) hazırlamıştı. Agâh Efendi, "ruhsat" (yayın izni) alınca, Tercüman-ı Ahval'i haftada bir yayımlamaya başladı. 40x55 cm. boyutundaki gazetede, biraz aşağıda değineceğimiz makalelerin yanı sıra, "Havadis-i Dâhiliye" ve "Havadis-i Hariciye" başlığı altında verilen iç dış haberler, ülke dışında yayımlanan ya da Beyoğlu'nda çıkan yabancı gazetelerden çevrilen siyasal haber ve makaleler, çoğu çeviri olan ansiklopedik bilgiler yer alıyordu. Gazete, 25. sayısından (22 Ocak 1861) başlayarak yayın süresini haftada üçe çıkardı. Bu kez boyutları yarı yarıya küçüldü ve fiyatı üç kuruştan kırk paraya (bir kuruşa) indi. Daha sonra haftada dört, beş ve altı gün çıkacaktır. Başlıca rakibi, Ceride-i Havadis'tir.
Agâh Efendi'nin başlıca yardımcısı, Şinasi idi. Şinasi, Tercüman-ı Ahval'in ilk sayısındaki ünlü giriş yazısında (mukaddeme), halkın görevleri olduğu kadar hakları da olduğunu ve ülke yararına konularda görüş bildirmenin bunlar arasında bulunduğunu yazmış; öteki yazılarında -satır aralarında da olsa- özgürlük düşüncesini savunmaya girişmişti. Gazetede kimi zaman da yöneticilerin hiç alışık olmadığı açık eleştiriler yer alıyordu.
O dönemde Osmanlı Devleti, Batıdan esinlenilerek ya da Batının dayatmasıyla girişilen reformlarla ayakta kalmaya çalışıyordu.
Çekişmeler sürüp giderken dil ve edebiyat alanları da gelişip yenileşiyordu. Şinasi (1824-1871),dil yalınlaşmasına da öncülük etti. Tercüman-ı Ahval'deki, yukarıda değindiğimiz sunuş yazısında, gazeteyi "umum halkın kolaylıkla anlayabileceği mertebede" kaleme almak gerektiği üzerinde duruyordu.
Savurganlıklar, parasal bunalımlar ve sürekli borçlanmalarla geçen bu dönemde Eflak ve Buğdan'ın adım adım bağımsızlığa doğru giderek Romanya Devleti'ni oluşturmaları, Sırbistan, Karadağ, Mısır, Tunus, Lübnan, Girit, vb. sorunları baş gösterdi.
Yine bu dönemde "Tanzimat alafrangacılığı" üst sınıflar arasında yayılmaya başlamıştı. Devlet adamları ve varlıklı kesim, giyim kuşamda, ev ve toplum yaşamında "Batı usul ve adetleri"ni uyguluyorlar, Batıdan gelen eşyayı kullanıyorlardı. Padişah yabancı konuklarına balolar veriyor ya da elçiliklerde düzenlenen balolara katılıyordu. Yalı ve konaklarda "Avrupai lüks hayat" yaşayanların sayısı giderek artmıştı. Abdülmecit'in savurganlığı yüzünden devlet bütçesindeki açık sürekli artıyor, açığı kapatmak için dış ve iç borçlanma yöntemine başvuruluyor; bu da, faiz ödemeleri dolayısıyla, açığı daha da büyütüyordu.
Tercüman-ı Ahval, Osmanlı basınına, dolayısıyla Cumhuriyet dönemi basınına öncülük eden bir gazete oluşuyla basın tarihimizdeki ilk özel gazete olarak yerini almıştır. Ancak çıktığı dönemin alabildiğine dağdağalı siyasal, ekonomik ve toplumsal yaşamı içerisinde önemli bir rol oynadığı öne sürülemez. Zaten ömrü pek kısa olmuş; yayıncısı Agâh Efendi'nin Avrupa'ya kaçmasından bir süre önce, 1866 Şubatında çıkan 792. sayısında kapanmıştır.
18 EKİM
1867- ABD, Alaska'yı Rusya'dan alarak topraklarına kattı.
1912- Trablusgarp Savaşı'nı sona erdiren Uşi Antlaşması imzalandı.
1968- Dünya Olimpiyat Komitesi, iki siyah atleti (Tommie Smith, John Carlos) madalya töreni sırasında kara güç selamı verdikleri gerekçesiyle cezalandırdı.
19 EKİM
1872- Dünyanın en büyük altın külçesi (215 kilogram) Avustralya New South Wales'de bulundu.
1934- Turhal Şeker Fabrikası açıldı.
1951- İngiliz askerleri, Süveyş Kanalı'nı ele geçirdi.
1988- İngiltere, IRA mensuplarıyla yapılan röportajların yayımlanmasını yasakladı.
2003- Bosna Hersek'in eski cumhurbaşkanı Aliya İzzetbegoviç, Saraybosna'da vefat etti.
2009- Irak’taki Kandil ve Mahmur bölgelerinden gelen, aralarında terör örgütü PKK mensuplarının da bulunduğu 34 kişilik grup, Habur Gümrük Kapısı’nda güvenlik güçlerine teslim oldu.
2018- Türkiye'de özel sektörün tek noktaya yaptığı en büyük yatırımı olan STAR Rafinerisi açıldı.
20 EKİM
1921- TBMM ile Fransa Hükümeti arasında ''Ankara Antlaşması'' imzalandı.
1940- Türkiye'de 3. Nüfus Sayımı yapıldı. Türkiye'nin nüfusu, 17.820.950 kişi olarak belirlendi.
1945- Mısır, Suriye, Irak ve Lübnan, Filistin topraklarında devlet kurmak isteyen Yahudilere karşı Arap cemiyetini kurdu.
1949- ''Minik Vali'' olarak tanınan Ordinaryüs Prof. Dr. Fahrettin Kerim Gökay, İstanbul Valiliği ve Belediye Başkanlığı görevine başladı.
1968- ABD'nin öldürülen başkanlarından John Kennedy'nin eşi Jacqueline, Yunanlı armatör Arstotle Onassis ile evlendi.
1980- Yunanistan, NATO askeri kanadına yeniden girdi.
21 EKİM
1935- Almanya, Milletler Cemiyeti'nden resmen ayrıldı.
1945- Fransa'da kadınlar, ilk kez oy kullanma hakkı elde etti.
1945- Türkiye'de 4. Nüfus Sayımı yapıldı. Türkiye'nin nüfusu, 18.790.174 kişi olarak belirlendi.
1981- Atatürk Barajı'nın temeli, Devlet Başkanı Kenan Evren tarafından atıldı.
1984- Afşin-Elbistan Termik Santrali açıldı.
1987- Türkiye'de montajı yapılan ilk savaş uçağı F–16 ''Savaşan Şahin'' resmi törenle uçuruldu.
1999- Öğretim üyesi ve gazeteci yazar Prof. Dr. Ahmet Taner Kışlalı bombalı saldırıda öldürüldü.
2007- Hakkâri Dağlıca’da konuşlu piyade taburuna teröristlerce sabaha karşı düzenlenen saldırıda 12 asker şehit düştü, 16 asker yaralandı, 8 askerle irtibat kesildi.
2007- Cumhurbaşkanının 5 yıllığına halk tarafından seçilmesini, milletvekili genel seçiminin 4 yılda bir yapılmasını ve TBMM’nin seçimler dâhil toplantı yeter sayısının 184 olmasını öngören anayasa değişikliği, halk oylamasında yüzde 68,95 oranındaki ‘’evet’’ oyuyla kabul edildi.
22 EKİM
1860- İlk özel siyasi gazete Tercüman-ı Ahval çıkmaya başladı.
1919- Amasya'da, Mustafa Kemal Paşa ile İstanbul Hükümetinin Bahriye Nazırı Salih Paşa arasında ''Amasya Protokolü'' imzalandı.
1937- Dersim bölgesinde 21 Mart gecesi başlayan ayaklanma bastırıldı. Dört yıl için çıkarılan Tunceli'nin İdaresi Hakkında Kanun, çeşitli eklerle 1947'ye kadar sürdü.
1938- Chester F. Carlson fotokopiyi icat etti.
1947- ABD yardımının ilk partisi İskenderun Limanı'na geldi. İlk malzemelerle İstanbul-Ankara karayolunun yapımına başlanacağı açıklandı.
1950- Türkiye'de 5. Nüfus Sayımı yapıldı. Türkiye'nin nüfusu, 20.947.188 kişi olarak belirlendi.
1962- ABD Başkanı John F. Kennedy, Küba'da Sovyet füzeleri olduğunu açıkladı; Amerikan donanması Küba'yı ablukaya aldı. Füze krizi dünyayı nükleer savaş tehlikesiyle karşı karşıya bıraktı.
1975- Türkiye'nin Viyana Büyükelçisi Daniş Tunalıgil, Ermeni teröristler tarafından öldürüldü.
1993- Diyarbakır'ın Lice ilçesine saldıran teröristlerle çıkan çatışmada Diyarbakır Jandarma Bölge Komutanı Tuğgeneral Bahtiyar Aydın şehit oldu. İlçede sokağa çıkma yasağı ilan edildi.
23 EKİM
1840- İlk Posta Teşkilatı ( Bugünkü PTT ) kuruldu.
1918- İngilizler, yerli Arap kuvvetleriyle beraber Halep güneyinden taarruza başladılar.
1956- Macaristan'da Sovyet egemenliğine karşı ayaklanma başladı. Bütün ülkeye yayılan gösterilerde, isyancılar Sovyet birliklerinin çekilmesini istediler.
1993- Karun Hazinesi, 28 yıl sonra Türkiye'ye getirildi.
2011- Van'da 7.2 büyüklüğünde bir deprem meydana geldi.
24 EKİM
1857- İlk futbol kulübü, İngiltere'de Cambridge Üniversitesinde kuruldu.
1935- I. Belediyeler Kongresi başladı.
1945- Birleşmiş Milletler Örgütü kuruldu.
1956- Sovyetler Birliği, Macaristan'ı işgal etti.
1975- Türkiye'nin Paris Büyükelçisi İsmail Erez ve şoförü, Ermeni teröristlerce katledildi.
1992- Türkiye'nin ilk özel hava alanı olan ''Hezarfen'', İstanbul Büyükçekmece'de hizmete girdi.
