Sadrazamlık (Başbakanlık) Öncesi

Şura-yı Devlet üyelerinden, "Gülistan" mütercimi Hasan İzzet Efendi'nin oğludur. Ailesi Karadağ kökenlidir. İstanbul’da 1853 yılında doğdu. Tahsilini tamamladıktan sonra Hariciye Teşkilatında görev aldı. Paris, Berlin, Petersburg ve Londra elçilikleri kâtipliklerinde bulundu. 1885'te Sultan Abdülmecit’in kızı ve Vahdettin’in kız kardeşi Mediha Sultan'la evlendirildi. Üç yıl sonra vezir rütbesine yükseltilerek "paşa" unvanını aldı. Londra Büyükelçiliğine atanma isteği II. Abdülhamit tarafından reddedilince, kamu görevlerinden uzaklaşıp, eşinin Baltalimanı'ndaki konağında özel yaşamına çekildi.

Meşrutiyet'in ilanından sonra Ayan Meclisi'ne atandı. İttihat ve Terakki Cemiyetine karşı muhalefetin yükseldiği 1911–1912 döneminde Hürriyet ve İtilâf Fırkası'nın kurucuları arasında bulundu. Fırka içte liberalizm fikrini ve Osmanlı toplumunu oluşturan unsurlar arasında uyum ve beraberliği, dışta ise İngiltere yanlısı bir politikayı savunuyordu. 11 Kasım 1911 günü kurulan fırkanın ilk başkanlık görevini 25 Kasım 1911'den Haziran 1912'ye kadar Ferit Paşa üstlendi. 1912'de Balkan Savaşı'nı sona erdirmek üzere Londra'da toplanan barış konferansına Damat Ferit Paşa'nın gönderilmesi önerildi ise de, sadrazam Kâmil Paşa "bu adam delidir" diyerek karşı çıktı.

Sadrazamlığı

Ferit Paşa'nın siyasi kariyeri, kayınbiraderi olan VI. Mehmet Vahdettin’in saltanatında parladı.

Ferit Paşa, Tevfik Paşa kabinesinin 3 Mart 1919’da istifası üzerine ilk defa sadarete getirildi. Ferit Paşa hükümeti, İzmir'in Yunanlılarca işgali üzerine 15 Mayıs'ta istifa etti. Ancak aynı gün Ferit Paşa tekrar kabineyi kurmakla görevlendirildi. Paris Barış Konferansı'nda Türk delegasyonunun uğradığı şiddetli muamele üzerine 20 Temmuz'da tekrar istifa eden paşa, ertesi gün üçüncü kez başbakanlığa getirildi. Nihayet Sivas Kongresi'nde Müdafaa-yı Hukuk hareketinin Anadolu'da yönetimi ele geçirmesi üzerine 30 Eylül'de Ferit Paşa kabinesi üçüncü kez istifa etti. Ertesi gün işbaşına gelen Ali Rıza Paşa hükümeti, Sivas Kongresi'nin isteği doğrultusunda, genel seçimlerin yapılmasına karar verdi.

Ferit Paşa yaklaşık yedi ay süren ilk üç hükümeti döneminde, bir yandan İstanbul'u işgal altında tutan müttefik devletleri memnun edip yatıştırmaya, diğer yandan içte İttihat ve Terakki rejiminin kalıntılarını temizlemeye yönelik bir politika izledi. İktidara gelir gelmez, eski İttihat ve Terakki liderlerinin birçoğu tutuklandı. Hemen ardından savaş suçları mahkemesi kurularak, Ermeni tehcirindeki görevinden ötürü yargılanan Boğazlıyan kaymakamı Kemal Bey'in idamına karar verdi. İzmir'in işgaline karşı oluşan geniş ulusal tepki karşısında hükümet, mesafeli durmayı tercih etti. Sivas Kongresi'nde başlayan ulusal isyana karşı Ahmet Aznavur adlı bir Çerkez çetecisinin yönetiminde Kuva-yı İnzibatiye adıyla derme çatma bir zabıta gücü oluşturulması, toplumun hemen her kesimince tepki gördü.

5 Nisan 1920’de kurulan ve 17 Ekim 1920’de sona eren bu son hükümet döneminde Ferit Paşa fiilen tükenmiş bir yönetime başkanlık etti. Osmanlı hükümetinin bu dönemde gücü, sadece müttefik devletler işgalinde bulunan İstanbul ve çevresiyle sınırlıydı. 11 Nisan 1920'de Mustafa Kemal ve arkadaşları aleyhine çıkarılan idam fetvası, 10 Ağustos 1920'de Sevr Antlaşması'nın imzalanması, Damat Ferit Paşa'nın 6,5 ay süren son sadrazamlık döneminin belli başlı olaylarıdır.

Milli Mücadele liderleriyle anlaşmaktan başka çare kalmadığını düşünen müttefik devletler temsilcilerinin saraya giderek, Ferit Paşa'nın çekilmesini istemeleri üzerine Ferit Paşa kabinesi 17 Ekim 1920'de istifa etti.

Ferit Paşa Milli Mücadelenin zafere ulaşması üzerine, 21 Eylül 1922' de Avrupa’ya kaçtı.

6 Ekim 1923’te Fransa’nın Nice şehrinde öldü.

Kişiliği

Ferit Paşa, hemen herkes tarafından şiddetle eleştirilmiştir. Kendisini beş kez sadrazamlığa getiren Vahdettin’in bile eniştesinden hiç hoşlanmadığı ve başına gelen felaketlerin nedeni olarak onu gösterdiği rivayet edilir.

Özel yaşamında Paşa, batı kültürüne hayran bir snop olarak anlatılır.

Son sadrazam Tevfik Paşa'ya göre Ferit Paşa "alafrangalıkta Frenkleri bile geçmiş idi." Vefatında Tevhid-i Efkâr gazetesinde çıkan bir yazıya göre:

"Evindeki erkek ve kadın hizmetçileri kâmilen Rum idi. Sözlerinde, nutuklarında, yazılarında hep Yunan ve Latin darbımesellerinden, hurafelerinden bahs ederdi. Hulasa tamamen garplaşmış, milliyet hislerinden tamamen mahrum kozmopolit ruhlu bir adam idi."

Sultan Vahdettin’in, kız kardeşi ile evli olan Ferit Paşa hakkında "Dünyada üç mel'un vardır. Bunlar bir sacayağıdır. Biri bizim hemşire, biri zevci olan Ferit, biri de oğlu Sami" dediğini, saray başkâtibi olan Ali Fuat Bey anlatır. Buna rağmen padişahın eniştesini defalarca en yüksek makama ataması ve oğlu Sami Bey ile sürgün yıllarında yakın ilişkileri sürdürmesi, açıklanmaya muhtaç bir olgudur.

01 EKİM

1918- Şam, Arapların da yardımıyla, İngilizlerin eline geçti.

1919- Damat Ferit Paşa hükümeti istifa etti.

1920- Milli Kuvvetler, Kağızman'ı geri aldı.

1949- Mao Zedong önderliğinde Çin Halk Cumhuriyeti kuruldu. Mao, Çin Halk Cumhuriyeti'nin ilk başkanı seçildi.

1951- Hava Harp Okulu açıldı.

1963- Cezayir Devlet Başkanı Ahmet Bin Bella, ülkede Fransızlara ait tüm toprakların kamulaştırılması emrini

verdi.

1972- Boksör Cemal Kamacı, 63,5 kiloda Avrupa Şampiyonu oldu.

1985- İsrail güçlerinin, Tunus'taki Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ) bürolarına düzenlediği hava saldırısında 68 kişi öldü.

1992- Bitlis'in merkeze bağlı Cevizdalı köyüne saldıran teröristler, aralarında çocuk ve kadınların da bulunduğu

37 kişiyi öldürdü, 20 kişiyi yaraladı, 13 korucuyu kaçırdı.

1998- Terör örgütüne destek veren, elebaşını barındıran Suriye'ye karşı, önce Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Atilla Ateş, ardından Başbakan Mesut Yılmaz, uyarılarda bulundu. Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel, TBMM'nin yeni yasama yılı açılışındaki konuşmasında: ''Sabrımız taşmak üzeredir'' dedi.

02 EKİM

1918- İngilizlerin Halep'i alması.

1923- İstanbul'a 13 Kasım 1918'de gelen ve kenti tamamen işgal eden İtilaf Devletleri'nin son birlikleri, Dolmabahçe rıhtımından gemilere binerek kenti terk ettiler.

1953- Batı Almanya, NATO'ya kabul edildi.

1957- Orta Doğu Teknik Üniversitesi'nin temeli atıldı.

1975- ABD, Türkiye'ye konulan silaha ambargosunu kısmen kaldırdı.

1989- TV–3 ile GAP TV yayına başladı.

1992- Ege Denizi'ndeki tatbikatlar sırasında, ABD'ye ait uçak gemisi Saratoga'dan atılan iki füze ''Muavenet Muhribi''ne isabet etti; gemi komutanıyla beraber 5 denizci şehit oldu, 13 personel yaralandı.

2018- Gazeteci Cemal Kaşıkçı, Suudi Arabistan'ın İstanbul Başkonsolosluğuna girdikten sonra çıkmadı. Kendisinden haber alınamayan gazetecinin öldürüldüğü düşünülüyor. Türk yetkililer Kaşıkçı'nın konsoloslukta öldürüldüğünü söylerken, Suudi yetkililer ise iddiaları reddediyor.

03 EKİM

1922- Mudanya Konferansı başladı.

1926- İstanbul, Sarayburnu'nda Mustafa Kemal'in ilk heykeli dikildi.

1931- Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası kuruldu.

1932- Bağımsızlığını kazanan Irak, Milletler Cemiyeti'ne katıldı.

1952- İngiltere ilk atom bombası denemesini Monte Bello adasında yaptı.

1966- İstanbul Kadıköy'deki son tramvay hattı kaldırıldı.

1971- Sovyetler Birliği ile ABD arasında kısa adı ''SALT'' olan Stratejik Silahları Sınırlama Antlaşması imzalandı.

04 EKİM

1922- Himaye-i Hayvanat Cemiyeti adıyla Türkiye'deki hayvanları koruma amacı güden ilk dernek kuruldu.

1926- Medeni Kanun yürürlüğe girdi.

1933- Gazi Mustafa Kemal, 10'uncu Yıl Nutku'nu Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde okudu.

1957- Sovyetler Birliği'nin ilk yapay uydu Sputnik'i fırlatmasıyla ABD ile arasındaki uzay yarışı başladı.

1959- Sovyet uzay roketi Luna–3, Ayın görünmeyen yüzünün ilk fotoğraflarını çekti.

05 EKİM

1911- İtalyan kuvvetleri Gelibolu'yu işgal etti.

1925- İlk Cumhuriyet Altını İstanbul Darphanesinde basıldı. İlk para Mustafa Kemal Paşa'ya gönderildi.

1926- İstanbul Boğazı'nda trenler için vapur seferleri başlatıldı.

1933- Eskişehir Şeker Fabrikası açıldı.

1947- Atina'da yapılan Akdeniz Atletizm Yarışmaları'nda Türkiye birinci oldu.

1953- Türkiye, BM Güvenlik Konseyi'ne 40 oyla üye seçildi.

1979- Filistin Kurtuluş Örgütü lideri Yaser Arafat Ankara'ya geldi; FKÖ temsilciliği açıldı.

06 EKİM

1920- Refet Bey (Bele) komutasındaki Kuvayı Milliye kuvvetleri, Konya'ya girerek şehri Delibaş'ın isyancılarından kurtardı.

1923- Milli Mücadele'ye karşı oluşuyla tanınan, yurt dışına kaçmış olan Damat Ferit Paşa, Fransa'nın Nice kentinde öldü.

1923- İstanbul'un kurtuluşu.

1926- Türkiye'de ilk uçak fabrikası Kayseri'de açıldı.

1981- Mısır Cumhurbaşkanı Enver Sedat, askeri bir tören sırasında öldürüldü. Suikastı Müslüman Kardeşler örgütü üstlendi.

1986- TV'nin ikinci kanalı çeşitli eğlence programlarıyla resmen açıldı.

1990- Sosyal demokrat Halkçı Parti (SHP) Parti Meclisi üyesi Doç. Dr. Bahriye Üçok, kargoyla gönderilen bombalı paketin patlaması sonucu 71 yaşında öldü.

07 EKİM

1920- "Ceride-i Resmiye" (Resmi Gazete) yayınlanmaya başladı.

1960- Ordu Foto Film Merkezi tarafından hazırlanan ''Düşükler Yassıada'da'' filmi basına gösterildi.

1966- İlk Türk otomobiline ''Anadol'' adı verildi.

2015- Prof. Dr. Aziz Sancar, “DNA onarımı” hakkındaki bilimsel çalışmasıyla Nobel Kimya Ödülü’nü kazandı.